استاندارد ملی شماره  2181

پوشش­هایفلزی-  پوشش­هایالکتروترسیبینیکل

Metallic coatings – Electrodeposited coatings

of nickel

دویستوچهلونهمینکمیتهملیاستانداردمکانیکوفلزشناسیمورخه 23

رئیس                                        سمتیانمایندگی

همایونعقیلی(لیسانسمهندسیمتالوژی)             موسسهاستانداردوتحقیقاتصنعتیایران

اعضا

احسانی،ابوالفضل(فوقلیسانساقتصاد)    وزارتصنایعو معادنایران

بردبار،منصوره(کمککارشناس)                   موسسهاستانداردوتحقیقاتصنعتیایران

پیروزبخت،نیره(فوقلیسانسمتالورژی)        موسسهاستانداردوتحقیقاتصنعتیایران

قدیمی،فریده(فوقلیسانسشیمی)                      ادارهکلاستانداردوتحقیقاتصنعتیآذربایجانشرقی

قزلباش،پریچهر(لیسانسفیزیک)               موسسهاستانداردوتحقیقاتصنعتیایران

محرمی،مهرداد(فوقلیسانسمتالورژی)    مرکزپژوهشمتالورژیرازی

نوروزی، سعید (دکتری)                 مشاورونمایندهریاستموسسهاستانداردو                                                تحقیقات صنعتیایران

دبیر

نوروزیزاده،حمیرا(لیسانسمهندسیصنایع)   نمایندهمدیریتهماهنگیتدویناستاندارددبیر

کمیسیونپوشش­هایفلزی-پوشش­هایالکتروترسیبینیکل

رئیس                                            سمتیانمایندگی

منصوری،یعقوب(دکتریشیمی)                     دانشگاهمحققاردبیلی

اعضا

آقاییلشکری،وحید        (فوقلیسانسمتالوژی)         شرکتکلیداورنگ

اسدی،علیرضا(لیسانسشیمی)                   ادارهکلاستانداردوتحقیقاتصنعتیآذربایجان شرقی

خسرویپور،محمدعلی(فوقلیسانسمتالوژی)     تراکتورسازیتبریز

قدیمی،فریده(فوقلیسانسشیمی)                          ادارهکلاستانداردوتحقیقاتصنعتیآذربایجان شرقی

منطقی،زهرا(لیسانسمهندسیشیمی)     شرکتملیگازایران

دبیر

الفت،علیرضا(فوقلیسانسمهندسیشیمی)         ادارهکلاستانداردوتحقیقاتصنعتیآذربایجان شرقی

پیشگفتار

استاندارد" پوشش­هایفلزی–پوشش­هایالکتروترسیبینیکل" کهنخستینباردرسال1372تهیهگردیدهبر اساسپیشنهادهایرسیدهوبررسیوتاییدکمیسیونفنیمربوطهبرایدومینبارموردتجدیدنظرقرارگرفت و در دویست و چهل و نهمین کمیته ملی استاندارد مکانیک و فلز شناسی مورخ 23/3/85 مورد تصویب قرار  گرفته است اینک به استناد بند یک ماده سه قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب بهمن ماه 1371 به عنوان استاندارد ملی ایران منتشر می شود.

برایحفظهمگامیوهماهنگیباتحولاتوپیشرفت­هایملیوجهانیدرزمینهصنایع،علوموخدمات، استانداردهایملیایراندرموقعلزوموتجدیدنظرخواهدشدوهرگونهپیشنهادیکهبرایاصلاحیاتکمیل ایناستانداردهاارائهشود،درهنگامتجدیدنظردرکمیسیونفنیمربوطهموردتوجهقرارخواهدگرفت بنابراینبرایمراجعهبهاستانداردهایملیایرانبایدازآخرینتجدیدنظرآنهابهرهگیریکرد.

درتهیهوتدوینایناستانداردسعیشدهاستکهضمنتوجهبهشرایطونیازهایجامعه،درحدامکانبین ایناستانداردواستانداردملیکشورهایصنعتیپیشرفتههماهنگیایجادشود.  منابعوماخذی که برای تهیه این استانداردبهکاررفتهبهشرحزیراست :

-1 استانداردملیایرانبشماره 2181(سال1372): پوشش­هایفلزی– آبکارینیکل

2- ISO 1458 (2002) : Metallic coatings – Electrodeposited coatings of nickel.

پوشش­هایفلزی-پوشش­هایالکتروترسیبینیکل

1  هدفودامنهکاربرد

هدفازتدوینایناستانداردتعیینالزاماتبرایپوشش­هایالکتروترسیبینیکلاستکهبررویآهنو فولاد،آلیاژهایروی،مسو آلیاژهایمسی،آلومینیومو آلیاژهایآلومینیوم،جهتبهبودظاهرومقاومتبه خوردگینشاندهمی­شود. بعلاوهایناستانداردالزاماتپوشش­هاینیکلبهانضماممسرامشخصمی­کندکه بررویآهنوفولادوآلیاژهایروینشاندهمی­شود. شناسهپوشش­هاکهدرضخامتونوعمتفاوتهستند، مشخصشدهوراهنماییبرایانتخابپوششمناسبباشرایطکاری می­باشدکهمحصولپوششدادهشده درمعرضآنشرایطقرارمی­گیرد.

ایناستانداردشرایطسطحلازمبرایفلزپایهقبلازفرایندپوششرادارانمی­باشدوبرایپوششدادنبر رویورقیاسیم­هایعریاندرشکل­هایابست­هایباریکیامارپیچفلزیقابلاستفادهنمی­باشد.

الزاماتبرایپوشش­هاینیکل– کرومومس– نیکل– کرومبرایزیرآیندهایفلزیدراستاندارد(بند1مرجع­شناسیایناستاندارد)وبرایپوشش­هایمشابهبرایموادپلاستیکیدراستاندارد (بند2مرجع­شناسی ایناستاندارد)آوردهشدهاست. استانداردهای( بند3و4مرجع­شناسیایناستاندارد) الزاماتپوشش­های نیکلوکرومرابرایفرآیندهایمهندسیارائه می­کند.

2  مراجعالزامی

مدارکالزامیزیرحاویمقرراتیاستکهدرمتنایناستانداردبهآنهاارجاعدادهشدهاست. بهاینترتیبآن مقرراتجزئیازایناستانداردمحسوبمی­شود. درموردمراجعدارایتاریخچاپویاتجدیدنظر، اصلاحیه­هاوتجدیدنظرهایبعدیاینمدارکموردنظرنیست.معهذابهتراستکاربرانذینفعایناستاندارد امکانکاربردآخریناصلاحیه­هاوتجدیدنظرهایمدارکالزامیزیرراموردبررسیقراردهند. درموردمراجع بدونتاریخچاپو/  یاتجدیدنظر،آخرینچاپو / یاتجدیدنظرآنمدارکالزامیارجاعدادهشدهمورد نظر است.

2-1 ISO 1463, Metallic and oxide coatings – Measurement of coating thickness – Microscopicalmethod.

2-2 ISO 2064, Metallic and other inorganic coatings – Definition and conventions coating themeasurement of thickness .

2-3 ISO 2079, Surface treatment and metallic coatings – General classification of terms.

2-4 ISO 2080, Surface treatment and other inorganic coatings – Vocabulary.

2-5 ISO 2177, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – Coulometricmethod by anodic dissolution.

2-6 ISO 2361, Metallic coatings – Electrodeposited nickel coatings on magnetic and nonmagneticsubstrates - Measurement of coating thickness – Magnetic method.

2-7 ISO 2819, Metallic coatings on metallic substrates– Electrodeposited and chemicallycoatings – Review of method available for testing adhesion.

2-8 ISO 3497, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – X-ray spectrometricmethods.

2-9 ISO 3543, Metallic and non-metallic coatings – Measurement of thickness – Betabackscatter method.

2-10 ISO 3882, Metallic and other inorganic coatings – Review of methods of measurement ofthickness.

2-11 ISO 4519, Electrodeposited metallic coatings and related finishes – Sampling proceduresfor inspection by attributes.

2-12 ISO 9220, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – Scanning electronmicroscope method.

2-13 ISO 9227 (1990), Corrosion tests in artificial atmospheres – Salt spray tests

2-14 ISO 9587, Metallic and other inorganic coatings – Pretreatments of iron or steel to reducethe risk of hydrogen embrttlement.

2-15 ISO 9588, Metallic and other inorganic coatings – Post-coating treatments of iron or steelto reduce the risk of hydrogen embrttlement.

2-16 ISO 10289 (1999), Methods for corrosion testing of metallic and other inorganic coatingson metallic substrates – Rating of test specimens manufactured and articles subjected tocorrosion tests.

2-17 ISO 16348, Metallic and other inorganic coatings – Definitions and conventionsconcerning appearance.

3     تعاریفواصطلاحات

تعاریفواصطلاحاتایناستاندارددراستانداردهایبند2-2و 2-3و 2-4و 2-17  آوردهشدهاست.

4      اطلاعاتفراهمشدهتوسطمشتریبههنگامآبکاری

4-1  اطلاعاتضروری

لازماستمشتریطبقایناستانداردملیوبههنگامسفارشطرح­هاجهتآبکارییکسریاطلاعاتراکهدر اینجابهآنهااشارهشدهاستآمادهکند. اطلاعاتذیلبصورتقراردادیاسفارشخریدیانقشه­هایمهندسی می­باشد:

4-1-1  شناسه(بخش)6راببینید

4-1-2 ظاهرخواستهشده،ازقبیلروشن،جلا ) بند 6-3 و 7-1 را ببینید) یابهجایآننمونه­هاییکهنشان­دهندهمحدودهنهاییتوسطمشتریبرایاهدافمقایسه­ایارائهمی­گردد.

4-1-3  نشاندادنسطوحاصلیومهمدرنقشهقسمت­هایاتهیهنمونه­هایعلامت­دار.

4-1-4  نوعآزمونخوردگی(جدول6وبند 7-5 را ببینید).

4-1-5  نوعآزمونچسبندگی (بند7-4 راببینید).

4-1-6  میزانعیوبیکهقادراسترویسطوحکماهمیتتحملشود(بند7-1راببینید).

4-1-7 مکان­هایرویسطوحاصلیبرایاثراتتماسکهچنیناثراتیغیرقابلاجتنابهستند (بند 7-1 راببینید).

4-1-8  روشنمونهگیریوسطوحقابلقبول(بخش8راببینید).

4-1-9 استحکامکششیفولادوهرگونهالزاماتیکهبرایقبلیابعدازعملیاتمختلفرویآهنیا فولادجهتکاهشخطرهیدروژنتردی،بعلاوهروش­هایآزمونتردشدنهیدروژنیاست ( بند 7-8 و 7-9 را ببینید).

4-2      اطلاعاتتکمیلی

اطلاعاتذیلممکناستدرموقعضرورتتوسطخریدارتهیهشود:

4-2-1   الزاماتآزمون STEP  (بند 7-6 را ببینید).

4-2-2 الزاماتضخامترویسطوحیکهتوسطیکتوپبهقطر20میلی­مترتماسندارند (بند7-2 را ببینید).

5-2-3  اینکهآیازیرلایهمسلازماستیاخیر؟ (6-1- پ و 6-2 را ببینید).

5     عددشرایطکاری

عددشرایطکاری،جهتمشخصکردندرجهمحافظت­هایلازموقتیکهمرتبطباشدتشرایطیکهیک محصولدرمعرضآناستتوسطخریداربکارمی­رود،طبقمقیاسزیر می­باشد:

3- شدید                        2-متوسط                     1- ملایم

شاخصشرایطسرویسبرایتعدادیازشرایطکاریمتفاوتدرپیوستالفآوردهشدهاست.

6      طراحی

6-1 کلیات -طراحیپوششبهمعنیمشخصکردنفلزپایهوانواعوضخامتپوشش­هایمناسببرای هرشرایطکاری می­باشد (جداول1تا4برایزیرآیندهایمختلفراببینید) کهشاملمواردزیرمیباشد.

6-1-1 عبارت - "پوششآبکاری"؛شمارهایناستانداردملیکهبایکخطهمراهاست.

6-1-2نمادشیمیائیبرایفلزپایه (یابرایفلزاصلیدرصورتآلیاژبودن) کهدرادامهباخطمورب همراهاست.

/ Fe برایآهنوفولاد                    /Zn  برایآلیاژهایروی           / Cu  برایمسوآلیاژهایمس  /Al برایآلومینیوموآلیاژهایآن.

6-1-3 نمادشیمیائیمس(Cu) ،  اگرمسیاپوشش­هایبرنجیدارایبیشاز50%مسباشدبعنوانیکزیرلایهبکار می­­رود.

6-1-4 عددیمشخصکنندهحداقلضخامتپوششمسدرصورتکاربردبرحسبمیکرومتر.

6-1-5 یکحرفمشخصکنندهنوعمسدرصورتکاربرد (بند 2-6 را ببینید).

6-1-6نمادشیمیائینیکل.(Ni )

6-1-7یکعددمشخصکنندهحداقلضخامتموضعیپوششنیکلبرحسبمیکرومتر.

6-1-8اختصاصحرفیبراینوعپوششنیکل (بند 6-3 را ببینید)

6-1-9درصورتاستفادهازلایهروییبرروینیکل،نمادشیمیائیویکعددنشانگرحداقلضخامت موضعیبایدبهشناسه پوششافزودهشود. ودرصورتیکهلایهرویییکالکتروترسیبیباشد،نمادشیمیائی اجزایآلیاژاصلیاستفادهمی­شود. درصورتاستفادهازیکفلزگرانبهاازقبیلطلاونقرهبعنوانلایهرویی، پسازنمادشیمیائیعددیدرپرانتزکهشاملحداقلمقدارفلزگرانبهادرلایهروییاستوبعنواندرصدجرم بایکعدداعشاریبیانمی­شود(مثال­هایآوردهشدهدربند6-4 را ببینید).

جدول1  – پوششهاینیکلومسبانضمامنیکلرویفولاد

جدول-2 پوششهاینیکلومسبانضمامنیکلرویآلیاژهایروی

جدول3- پوشش­هاینیکلرویمسوآلیاژهایمس

جدول4-  پوشش­هاینیکلرویآلومینیوموآلیاژهایآلومینیوم

6-2   انوعپوشش­هایمس

نوعمستوسطنمادذیلبایدمشخصشود:

a       برایمسچکشخوارالکتروترسیبشدهمحلول­هاینوعاسیدی

6-3   انواعپوشش­هاینیکل

نوعپوششنیکلتوسطنمادذیلبایدمشخصشود:

b       براینیکلالکتروترسیبشدهدرشرایطکاملاروشن.

p       براینیکلتیرهیانیمهبراقکهبطورمکانیکیبراقشدهاست.

s       براینیکلکدریانیمهبراق،کهنبایدبطورمکانیکیبراقشدهباشد.

d       پوشش­هایسهلایهیادولایه،کهالزاماتآندرجدول5آوردهشدهاست.

6-4    نمونه­ایازیکشناسه

یکپوششرویفولادشاملحداقل 20 میکرومتر از مس نرم چکش خوار (Cu20a)باضافه30میکرومتر(حداقل) نیکل روشن  (Ni30b) بصورت زیر طراحی می­شود: 

پوشش­هایآبکاری    ISO- 1458 -Fe/Cu20a Ni30b

پوششبالائیآبکاریشدهباحداقل2میکرومترطلا،شامل98%جرمیطلابهشرحزیر طراحیمی­شود:

[Au(98,0)2]

پوشش­هایآبکاری      ISO- 1458 -Fe/Cu20a Ni30b Au(98,0)2

یادآوری–برایسفارش،جزئیاتمشخصاتمحصولنبایدمنحصراشاملطراحیباشد،بلکهبایدشاملعباراتواضحاز سایرالزاماتیکهبرایسرویس­دهیمحصولویژهاست،باشد (بخش4راببینید).

7         الزامات

1-7    شکلظاهری

رویسطحنبایدعیوبقابلمشاهدهآبکاریمثلتاولزدن­ها،حفره­ها،زبری،ترک­ها،سطوحبدونآبکاری، لک­هایاتغییررنگداشتهباشد. محدودهاثراتیکهرویسطحفرعیمی­تواندآشکارشودبایدتوسطمشتری مشخصشود. هرجاکهاثراتتماسرویسطوحاصلیاجتناب­ناپذیرباشند،مکانآنهارویسطحباید توسطمشتریمشخصشود.شکلظاهریبایدیکنواختوازرنگتوافقیباشدونمونه­هایآمادهشده مصنوعیبایدبرایاهدافمقایسه­ایبکاررود(بند 4-1-2 راببینید).

7-2    ضخامتموضعی

ضخامتپوششمشخصشدهدرشناسهبایدکمترینضخامتموضعیباشدکمترینضخامتموضعییک پوششحاصلازالکتروترسیبیبایددرهرنقطهرویسطحاصلیاندازه­گیریشودتاآنجائیکهبایکگلوله بهقطر20میلی­متربتواندتماسیابدمگردرمواردیکهتوسطمشتریارائهشود.

ضخامتپوششالکتروترسیبیبایدتوسطیکیازروش­هایارائهشدهدرپیوستب     اندازه­گیریشود.

7-3    پوشش­هایدولایهوسهلایهنیکل

الزاماتلازمبرایپوشش­هایدولایهوسهلایهدرجدول5آوردهشدهاست.

جدول5 - الزاماتبرایپوشش­­هایدولایهوسهلایهنیکل

4-7    چسبندگی

پوششبایدبهقدرکافیبهفلزپایهچسبیدهولایه­هایمجزاازیکپوششچندلایهبایدبههمدیگربطور مناسببچسبد. برایاینآزمونبهاستانداردبند 2-7 مراجعهشود.

نبایدهیچتفکیکپوششاززیرآیندلایهمیانلایه­هایپوششاتفاقبیافتد.

یادآوری–لازماستشخصآبکارروشیبرایآماده­سازیقبلازنتایجآبکاریدرسطحتعیینکندکهقادربهبرآوردن الزاماتاینبخشباشد.

7-5 مقاومتدرمقابلخوردگیدر ) CASS پاششنمکاسیداستیک)

قطعاتپوششدادهشدهبایددرمعرضیکآزمونخوردگیطبقجدول6درزمانمناسببرایعددشرایط کاریویژهقرارگیرند. آزمون­هایخوردگیدر استانداردبند 2-13 آوردهشدهاست. آزمونمخصوصیکهبکار بردهمی­شودبایدتوسطمشتریمشخصشود. بهمنظوراطمینانازاینکهپوششکارکردمفیدارائهدهد،مدت زمانآزمونخوردگیبایدتوسطمشتریمشخصشدهوالزاماتکاربردویژهوسرویسموردنظرلحاظشود.

مدتزمانونتایجاینآزمون­هاارتباطکمتریباعمرکارکردوسیلهپوششدادهشدهدارد. بعدازاینکهقطعات درمعرضآمادگیبرایآزمونخوردگیقرارگیرند،آنهابایدمطابقاستانداردبند 2-16 موردآزمونقرارگیرند.

درجهبندیبعدازآزمونخوردگیباید9یا10باشد.

پوششنیکلومسبهانضمامپوششنیکلبدونکرومبطورگستردهبکارنمی­روند، ولذااطلاعاتدرباره کارکردآنهادرآزمون­هایتسریعشدهوکارکردواقعیآنمحدودمی­باشد.

جدول6-آزمون­هایخوردگیمناسببرایشرایطکاری

7-6      الزاماتآزمون STEP

زمانیکهمشخصاتیتوسطمشتریدرخواستمی­شوداختلافپتانسیلالکتروشیمیاییبینلایه­هایمنفردنیکلبایدبرایپوشش­هایچندلایهاندازه­گیریشود.

یادآوری1- اگرچهمقادیرپذیرفتهشده STEPتثبیتنشده­اند،برخیتطابق­هابرای محدوده­هایموردنیازوجوددارند.بعنوانمثالاختلافپتانسیلمیانلایهنیکلبراقونیمهبراقبینمحدوده100تا200میلیولتولایهنیکلنیمه براق همیشهنادرترازلایهبراقاست.

یادآوری2- درپوشش­هاینیکلسهلایه،اختلافپتانسیلمیانلایهنیکلبافعالیتبالاولایهنیکلبراقبین15تا 35 میلی­ولتاستولایهبافعالیتبالاهمیشهفعالیتبیشتریازلایهنیکلبراقدارد.

7-7     چکشخواری

ازدیادطولویژهیاچکش­خواریلایهنیکلنیمهبراقدرپوشش­هاینیکلچندلایههمانندزیرپوشش­های مس،بایدطبقجدول5ومطابقروشمخصوصدرپیوستپانجامگیرد.

7-8    عملیاتتنش­زدایی  قبلازپوشش­­دهی

زمانیکهمشتریتعیینمی­­کندقطعاتفولادکهاستحکامکشش­نهاییبرابریابزرگتراز1000مگاپاسکال (HRC31) دارندودارایتنشکششیهستندکهبراثرماشین­کاری،سنگ­زنی،قالب­گیرییاعملیاتشکل­دهیسرد،ایجادشده­اند،بایدقبلازتمیزکاریورسوبفلزتحتعملیاتتنش­زداییقرارگیرد. روش­هاو رده­هایعملیاتتنش­زداییبایدتوسطمشتریتعیینشود (بهاستانداردبند2-14 مراجعهشود). فولادهای اکسید شدهبایدقبلازپوششکاریتمیزشوند. برایفولادهایبااستحکامبالا،پاککننده­ایقلیاییغیرالکترولیتیونیزآندیوهمچنینروش­هایتمیزکاریمکانیکیبرایاجتنابازهیدروژنتردیدرحینفرآیند تمیزکاریترجیحدادهمی­شود.

7-9     عملیاتحذفتردیهیدروژن

قطعاتفولادیبااستحکامکششنهاییبرابریابزرگتراز 1000مگاپاسکال HRC)31)،بایدبهخوبیقطعات سختشدهسطحی،عملیاتحرارتیرفعتردیهیدروژنمطابقروش­هایارائهشدهومراحلتعریفشدهدر استاندارد بند 2-15 یا تعیینشدهتوسطمشتریداشتهباشند.

ممکناستتاثیرعملیاتحذفهیدروژنتردیتوسطیکروشآزمونتعیینشدهتوسطمشترییاروش آزموناستاندارداندازه­گیریشود. برایمثالاستانداردبند 2-17 روشی برایاندازه­گیریتردشدن هیدروژنباقی­ماندهقطعاتراشرحمی­دهد. فنرهایآبکاریالکتریکییاسایرقطعاتدرمعرضخمیدگی قبلازرفعتردشدنهیدروژنینبایدنمشوند.

یادآوری– پوشش­هایارائهشدهدرایناستانداردملینادرهستند،حتیاگربرایقطعاتفولادیکهدارایاستحکام کششیبزرگتراز1000مگاپاسکالدارندبکارروندوحتیاگرعملیاتحرارتیشوند . اگرچنینپوشش­هاییبهفولادهایی کهمستعدتردیهیدروژنیهستنداعمالشودوپسازآبکاریالکتریکیگرمکردنموردنیازباشد،مشتریبایدآگاهباشد کهگرمایشممکناستموجبتغییررنگوتردشدنپوششنیکلکهدارایگوگرداست،شود.

8     نمونه­برداری

روشنمونه­برداریبایدازروش­هایتعیینشدهدراستانداردبند2-11 انتخابشدهوباتوافقمشتریتعیین شود.

پیوستالف

(اطلاعاتی)

مثالهاییازاعدادمختلفشرایطکاری

الف- 1    عددشرایطکاری3

شرایطبیرونیتصادفییاتکراریمرطوبشدهبابارانیااحتمالشبنم.

الف-2    عددشرایطکاری2

شرایطدرونیکهاحتمالمیعانباشد.

الف- 3عددشرایطکاری1

شرایطدرونیدراتمسفرخشکوگرم.

پیوستب

(الزامی)

روشآزموناندازه­گیریضخامت

ب-1    کلیات:استانداردملیبند 2-10 روش­هایاندازه­گیریضخامتپوشش­هایفلزیوسایرپوشش­های نیکلرابیان می­کند.

ب-2    آزمونهایمخرب

ب- 2-1 روشمیکروسکوپی

روشارائهشدهدراستانداردبند2-1 رادرصورتنیازبکارببرید،بامعرفحک­کاری  نیتریکاسید /استیکاسیدگلاسیالاشارهشدهدرآنویابرایپوشش­هایمسبهانضمامنیکل،محلولیازیکقسمتحجمی استیکاسید(باچگالی40/1 گرمبرمیلی­لیتر) به5قسمتحجمیاستیک اسید گلاسیالبکاربرید.

یادآوری -کاربرداینمحلولحککاریقادرمی­سازدضخامتلایه­هایمختلفدرپوشش­هایدویاسهلایهقابل تشخیصشدهوبنابرایناندازه­گیریشوند.

ب-2-2    روشکولومتری

روشکولومتریدراستانداردبند 2-5 ارائهشدهاست،اگرترکیبآنمعلومباشدبرای اندازه­گیریکل ضخامتپوششنیکلوضخامتمسوضخامتلایهآلیاژمسزیرلایهبکارمی­روددرهرنقطهرویسطح بااهمیتمی­تواندتوسطیکتوپباقطر20میلی­مترتماسیابد.

ب- 2-3 روشمیکروسکوپالکترونی (SEM)

اینروشدراستانداردملیبند2-12 ارائهشدهاستکهبرایاندازه­گیریضخامتلایه­هایمنفرددر پوشش­هایچندلایهبکارمی­رود.

ب- 2-4   آزمون STEP

ضخامتلایه­هایمنفردنیکلدرپوشش­هایدویاسهلایهمی­تواندتوسطآزمونSTEP اندازه­گیریشود.

یادآوری- درصورتبروزاختلاف،برایاندازه­گیریضخامتپوششکرموبرایپوششنیکلباضخامتکمتراز 10 میکرومترروشکولومتریبکارمی­رود. روشمیکروسکوپیبرای  اندازه­گیریضخامتپوشش­هاینیکلوزیرپوشش­های 10میکرومتروبالاتراستفادهمی­شود.

ب-3       آزمون­هایغیرمخرب

ب- 3-1 روشمغناطیسی(فقطقابلاستفادهبرایپوششهاینیکل)

روشارائهشدهدراستانداردبند2-6 رابکاربرید.

یادآوری- اینروشبهتغییراتدرنفوذپذیریپوششحساساست.

ب-3-2 روشبرگشتیاشعهبتا(فقطقابلاستفادهدرغیابزیرپوششمس)

روشارائهشدهدراستانداردبند2-9 رابکاربرید.

یادآوری– اینروشکلضخامتپوششرااندازه­گیریمی­کندکهشاملیکزیرلایهمس(درصورتوجود)است.

ضخامتاینزیرپوششمی­تواندازپوشش­هایبیرونیقابلتشخیصشود. بابکاربردناینروشدرارتباطبااستاندارد بند 2-5، برایپوشش­هاینیکل و کروم، و همچنین استاندارد بند 2-6 برای پوشش­های نیکل آورده شده است.

ب-3-3  طیفسنجیاشعهX

روش ارائه شده در استاندارد بند 2-8 را بکار ببرید.

پیوستپ

(الزامی)

آزمونچکش­خواری

پ- 1   هدف

اینپیوستروشیبرایاندازه­گیریازدیادطولویژهیاچکش­خوارینیکلالکتروترسیبیبررویقطعه آزمون ارائهمی­دهدومیانگینارزیابیچکش­خواریپوششرابیانمی­کند.

یادآوری- آزمونبرایکنترلنوعرسوبنیکلکهباالزاماتپوششمشخصشدهدرجدول5مطابقتمی­کندودر ارزیابیچکش­خواریسایرپوشش­هاهمکاربرددارد،مورداستفاده میباشد.

پ-2    اساسکار

اینآزمونبراساسخمشقطعهآزمونکهبانیکلآبکاریشدهودوریکمیلهباقطرمعینبرایتولیدیک حداقلازدیادطول8 درصدتوسطآزمونحجمیپوششبرایآشکارسازیترک­دارشدنبکارمی­رود.

پ-3    وسایللازم

پ-3-1   میله،باقطر 1/0± 5/11میلیمتر

پ-4     آمادهسازیقطعهآزمون

قطعهآزمونبطول150 میلی­متر، بهعرض0/1 میلی­متر وضخامت1/0± 1 میلی­مترراطبقروشزیرتهیه  کنید:

یکورقازفلزپایهمناسبمشابهباماده-ایکهپوششدادهمی­شودبهجزورقبرنجنرمدرصورتیکهفلز پایهآلیاژرویباشد،جداکنید. ورقیکهبهمقدارکافیبزرگباشدبکارببریدتااینکهامکانبریدنباریکه آزموننوارراحداقلبهعرض25میلی­مترازآنبدهد.

تحتهمانشرایطودرهمانحمام،مطابقوسایلقبلی،بررویطرفجلادادهشدهورقبانیکلبه ضخامت25میکرومترآبکاریانجاممی­­گیرد. تکهآزمونهراازورقپوششدادهشدهبایکگیوتینیابرش تختببرید،لبهبلندآزمونراحداقلازسمتپوششدادهشدهبوسیلهسنگزنییالبهزین،گردیاپخ­دار کنید.

پ-5     روشآزمون

قطعهآزمونرابهطرفپوششدادهشده،توسطفشاراعمالیپایداربازاویه180درجهمیلهخمکنید (مطابق بندپ -3-1)، تادوانتهایقطعهباهمموازیباشندمطمئنشویدکهتماسبینتکهآزمونهومیلهدرطولخمیدگیحفظشود،طرفمحدبتکهآزمونهخمیدهشدهرابصورتچشمیبرایرویتترک­هاموردآزمونقراردهید.

پ-6 بیاننتایج

پوششیراکهفرضمی­شودحداقلازدیادطول8درصدرابرآوردهمی­کند،تهیهکنیدمشروطبرآنکهبعداز آزمونهیچشکافیدربینسطحمحدببوجودنیاید.

پیوستت

(الزامی)

تعیینگوگردموجوددرنیکلالکتروترسیبی

ت-1 اندازه­گیریتوسطاحتراقوتیتراسیونیدات

درصورتلزوممقدارگوگردنیکلالکتروترسیبیبایداندازه­گیریشودکهاینکارتوسطسوختنیکتکه نمونهازنیکلدرحضوراکسیژندریککورهالقاییانجاممی­گیرد.       دی­اکسیدگوگردخارجشده،درمحلول اسیدیپتاسیمیدات /نشاستهجذبمی­شود. سپسمحلولباپتاسیمیداتتیترمی­شودکهاینمحلولبطور روزانهبرایجبرانتغییراتناشیازبازیافتدی­اکسیدگوگرد،استانداردمی­گردد.

اینروشبراینیکلالکتروترسیبیشاملگوگردقابلکاربرداستکهگوگردآندرمحدوده 005/0 درصدوزنی تا 5/0 درصد وزنی باشد.

یادآوری-وسایلیتجاریبرایاینکاردردسترسهستندکهبااستفادهازروش­هایتشخیصهدایتگرماییومادون قرمز،دیاکسیدگوگردحاصلازسوختنرااندازهمی­گیردوتوسطتجهیزاتکامپیوتریبطورسریعمقدارگوگردرا می­توانقرائتکرد.

ت-2      اندازه­گیریتوسطتشکیلسولفیدوتیتراسیونیدات

متناوبامقدارگوگردموجوددرنیکلالکتروترسیبیبایدباتبدیلگوگردموجوددرنیکلبهسولفیدهیدروژن اندازه­گیریشودکهاینکارتوسطفرآوریباهیدروکلریکاسیدوهگزاکلروپلاتنیکاسید(بهعنوانشتاب دهندهبرایانحلال)انجاممی­گیرد. سولفیدهیدروژنخارجشدهباسولفاترویآمونیاکیواکنشمی­دهدو سولفیدرویتشکیلشدهبامحلولپتاسیمیداتتیترمی­شود. نتایجبراساسپتاسیمیداتبهعنواناستاندارد اولیهمی­باشند.

پیوستث

(اطلاعاتی)

مرجعشناسی

1- ISO 1456 (2002), Metallic coatings- Electrodeposited coatings of nickel plus chromiumand of copper plus nickel plus chromium.

2- ISO 4525 (2003), Metallic coatings- Electroplated coatings of nickel plus chromium onplastics materials.

3- ISO 4526 (2004), Metallic coatings- Electroplated coatings of chromium for engineeringpurposes.

4- ISO 6158 (2004), Metallic coatings- Electrodeposited coatings of chromium forengineering purposes.

5- ISO 10587 (2002), Metallic and inorganic coatings - Test for residual embrittlement inboth metallic – coated and uncoated externally- threaded articles rods – Inclined wedge

method.

ICS: 25.220.40