استاندارد ملی شماره 2181
پوششهایفلزی- پوششهایالکتروترسیبینیکل
Metallic coatings – Electrodeposited coatings
of nickel
دویستوچهلونهمینکمیتهملیاستانداردمکانیکوفلزشناسیمورخه 23
رئیس سمتیانمایندگی
همایونعقیلی(لیسانسمهندسیمتالوژی) موسسهاستانداردوتحقیقاتصنعتیایران
اعضا
احسانی،ابوالفضل(فوقلیسانساقتصاد) وزارتصنایعو معادنایران
بردبار،منصوره(کمککارشناس) موسسهاستانداردوتحقیقاتصنعتیایران
پیروزبخت،نیره(فوقلیسانسمتالورژی) موسسهاستانداردوتحقیقاتصنعتیایران
قدیمی،فریده(فوقلیسانسشیمی) ادارهکلاستانداردوتحقیقاتصنعتیآذربایجانشرقی
قزلباش،پریچهر(لیسانسفیزیک) موسسهاستانداردوتحقیقاتصنعتیایران
محرمی،مهرداد(فوقلیسانسمتالورژی) مرکزپژوهشمتالورژیرازی
نوروزی، سعید (دکتری) مشاورونمایندهریاستموسسهاستانداردو تحقیقات صنعتیایران
دبیر
نوروزیزاده،حمیرا(لیسانسمهندسیصنایع) نمایندهمدیریتهماهنگیتدویناستاندارددبیر
کمیسیونپوششهایفلزی-پوششهایالکتروترسیبینیکل
رئیس سمتیانمایندگی
منصوری،یعقوب(دکتریشیمی) دانشگاهمحققاردبیلی
اعضا
آقاییلشکری،وحید (فوقلیسانسمتالوژی) شرکتکلیداورنگ
اسدی،علیرضا(لیسانسشیمی) ادارهکلاستانداردوتحقیقاتصنعتیآذربایجان شرقی
خسرویپور،محمدعلی(فوقلیسانسمتالوژی) تراکتورسازیتبریز
قدیمی،فریده(فوقلیسانسشیمی) ادارهکلاستانداردوتحقیقاتصنعتیآذربایجان شرقی
منطقی،زهرا(لیسانسمهندسیشیمی) شرکتملیگازایران
دبیر
الفت،علیرضا(فوقلیسانسمهندسیشیمی) ادارهکلاستانداردوتحقیقاتصنعتیآذربایجان شرقی
پیشگفتار
استاندارد"پوششهایفلزی–پوششهایالکتروترسیبینیکل"کهنخستینباردرسال1372تهیهگردیدهبر اساسپیشنهادهایرسیدهوبررسیوتاییدکمیسیونفنیمربوطهبرایدومینبارموردتجدیدنظرقرارگرفت و در دویست و چهل و نهمین کمیته ملی استاندارد مکانیک و فلز شناسی مورخ 23/3/85 مورد تصویب قرار گرفته است اینک به استناد بند یک ماده سه قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب بهمن ماه 1371 به عنوان استاندارد ملی ایران منتشر می شود.
برایحفظهمگامیوهماهنگیباتحولاتوپیشرفتهایملیوجهانیدرزمینهصنایع،علوموخدمات، استانداردهایملیایراندرموقعلزوموتجدیدنظرخواهدشدوهرگونهپیشنهادیکهبرایاصلاحیاتکمیل ایناستانداردهاارائهشود،درهنگامتجدیدنظردرکمیسیونفنیمربوطهموردتوجهقرارخواهدگرفت بنابراینبرایمراجعهبهاستانداردهایملیایرانبایدازآخرینتجدیدنظرآنهابهرهگیریکرد.
درتهیهوتدوینایناستانداردسعیشدهاستکهضمنتوجهبهشرایطونیازهایجامعه،درحدامکانبین ایناستانداردواستانداردملیکشورهایصنعتیپیشرفتههماهنگیایجادشود. منابعوماخذی که برای تهیه این استانداردبهکاررفتهبهشرحزیراست :
-1استانداردملیایرانبشماره 2181(سال1372): پوششهایفلزی–آبکارینیکل
2- ISO 1458 (2002) : Metallic coatings – Electrodeposited coatings of nickel.
پوششهایفلزی-پوششهایالکتروترسیبینیکل
1 هدفودامنهکاربرد
هدفازتدوینایناستانداردتعیینالزاماتبرایپوششهایالکتروترسیبینیکلاستکهبررویآهنو فولاد،آلیاژهایروی،مسو آلیاژهایمسی،آلومینیومو آلیاژهایآلومینیوم،جهتبهبودظاهرومقاومتبه خوردگینشاندهمیشود. بعلاوهایناستانداردالزاماتپوششهاینیکلبهانضماممسرامشخصمیکندکه بررویآهنوفولادوآلیاژهایروینشاندهمیشود. شناسهپوششهاکهدرضخامتونوعمتفاوتهستند، مشخصشدهوراهنماییبرایانتخابپوششمناسبباشرایطکاریمیباشدکهمحصولپوششدادهشده درمعرضآنشرایطقرارمیگیرد.
ایناستانداردشرایطسطحلازمبرایفلزپایهقبلازفرایندپوششرادارانمیباشدوبرایپوششدادنبر رویورقیاسیمهایعریاندرشکلهایابستهایباریکیامارپیچفلزیقابلاستفادهنمیباشد.
الزاماتبرایپوششهاینیکل–کرومومس–نیکل–کرومبرایزیرآیندهایفلزیدراستاندارد(بند1مرجعشناسیایناستاندارد)وبرایپوششهایمشابهبرایموادپلاستیکیدراستاندارد (بند2مرجعشناسی ایناستاندارد)آوردهشدهاست. استانداردهای( بند3و4مرجعشناسیایناستاندارد) الزاماتپوششهای نیکلوکرومرابرایفرآیندهایمهندسیارائه میکند.
2 مراجعالزامی
مدارکالزامیزیرحاویمقرراتیاستکهدرمتنایناستانداردبهآنهاارجاعدادهشدهاست. بهاینترتیبآن مقرراتجزئیازایناستانداردمحسوبمیشود. درموردمراجعدارایتاریخچاپویاتجدیدنظر، اصلاحیههاوتجدیدنظرهایبعدیاینمدارکموردنظرنیست.معهذابهتراستکاربرانذینفعایناستاندارد امکانکاربردآخریناصلاحیههاوتجدیدنظرهایمدارکالزامیزیرراموردبررسیقراردهند. درموردمراجع بدونتاریخچاپو/ یاتجدیدنظر،آخرینچاپو /یاتجدیدنظرآنمدارکالزامیارجاعدادهشدهمورد نظر است.
2-1ISO 1463, Metallic and oxide coatings – Measurement of coating thickness – Microscopicalmethod.
2-2ISO 2064, Metallic and other inorganic coatings – Definition and conventions coating themeasurement of thickness .
2-3ISO 2079, Surface treatment and metallic coatings – General classification of terms.
2-4ISO 2080, Surface treatment and other inorganic coatings – Vocabulary.
2-5ISO 2177, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – Coulometricmethod by anodic dissolution.
2-6ISO 2361, Metallic coatings – Electrodeposited nickel coatings on magnetic and nonmagneticsubstrates - Measurement of coating thickness – Magnetic method.
2-7ISO 2819, Metallic coatings on metallic substrates– Electrodeposited and chemicallycoatings – Review of method available for testing adhesion.
2-8ISO 3497, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – X-ray spectrometricmethods.
2-9ISO 3543, Metallic and non-metallic coatings – Measurement of thickness – Betabackscatter method.
2-10ISO 3882, Metallic and other inorganic coatings – Review of methods of measurement ofthickness.
2-11ISO 4519, Electrodeposited metallic coatings and related finishes – Sampling proceduresfor inspection by attributes.
2-12ISO 9220, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – Scanning electronmicroscope method.
2-13ISO 9227 (1990), Corrosion tests in artificial atmospheres – Salt spray tests
2-14ISO 9587, Metallic and other inorganic coatings – Pretreatments of iron or steel to reducethe risk of hydrogen embrttlement.
2-15ISO 9588, Metallic and other inorganic coatings – Post-coating treatments of iron or steelto reduce the risk of hydrogen embrttlement.
2-16ISO 10289 (1999), Methods for corrosion testing of metallic and other inorganic coatingson metallic substrates – Rating of test specimens manufactured and articles subjected tocorrosion tests.
2-17 ISO 16348, Metallic and other inorganic coatings – Definitions and conventionsconcerning appearance.
3 تعاریفواصطلاحات
تعاریفواصطلاحاتایناستاندارددراستانداردهایبند2-2و 2-3و 2-4و 2-17 آوردهشدهاست.
4 اطلاعاتفراهمشدهتوسطمشتریبههنگامآبکاری
4-1 اطلاعاتضروری
لازماستمشتریطبقایناستانداردملیوبههنگامسفارشطرحهاجهتآبکارییکسریاطلاعاتراکهدر اینجابهآنهااشارهشدهاستآمادهکند. اطلاعاتذیلبصورتقراردادیاسفارشخریدیانقشههایمهندسی میباشد:
4-1-1 شناسه(بخش)6راببینید
4-1-2ظاهرخواستهشده،ازقبیلروشن،جلا)بند 6-3 و 7-1 را ببینید) یابهجایآننمونههاییکهنشاندهندهمحدودهنهاییتوسطمشتریبرایاهدافمقایسهایارائهمیگردد.
4-1-3 نشاندادنسطوحاصلیومهمدرنقشهقسمتهایاتهیهنمونههایعلامتدار.
4-1-4 نوعآزمونخوردگی(جدول6وبند 7-5 را ببینید).
4-1-5 نوعآزمونچسبندگی (بند7-4 راببینید).
4-1-6 میزانعیوبیکهقادراسترویسطوحکماهمیتتحملشود(بند7-1راببینید).
4-1-7 مکانهایرویسطوحاصلیبرایاثراتتماسکهچنیناثراتیغیرقابلاجتنابهستند (بند 7-1 راببینید).
4-1-8 روشنمونهگیریوسطوحقابلقبول(بخش8راببینید).
4-1-9 استحکامکششیفولادوهرگونهالزاماتیکهبرایقبلیابعدازعملیاتمختلفرویآهنیا فولادجهتکاهشخطرهیدروژنتردی،بعلاوهروشهایآزمونتردشدنهیدروژنیاست ( بند 7-8 و 7-9 را ببینید).
4-2 اطلاعاتتکمیلی
اطلاعاتذیلممکناستدرموقعضرورتتوسطخریدارتهیهشود:
4-2-1 الزاماتآزمونSTEP (بند 7-6 را ببینید).
4-2-2الزاماتضخامترویسطوحیکهتوسطیکتوپبهقطر20میلیمترتماسندارند (بند7-2 را ببینید).
5-2-3 اینکهآیازیرلایهمسلازماستیاخیر؟ (6-1- پ و 6-2 را ببینید).
5 عددشرایطکاری
عددشرایطکاری،جهتمشخصکردندرجهمحافظتهایلازموقتیکهمرتبطباشدتشرایطیکهیک محصولدرمعرضآناستتوسطخریداربکارمیرود،طبقمقیاسزیرمیباشد:
3-شدید 2-متوسط 1- ملایم
شاخصشرایطسرویسبرایتعدادیازشرایطکاریمتفاوتدرپیوستالفآوردهشدهاست.
6 طراحی
6-1 کلیات -طراحیپوششبهمعنیمشخصکردنفلزپایهوانواعوضخامتپوششهایمناسببرای هرشرایطکاری میباشد (جداول1تا4برایزیرآیندهایمختلفراببینید)کهشاملمواردزیرمیباشد.
6-1-1 عبارت -"پوششآبکاری"؛شمارهایناستانداردملیکهبایکخطهمراهاست.
6-1-2نمادشیمیائیبرایفلزپایه (یابرایفلزاصلیدرصورتآلیاژبودن) کهدرادامهباخطمورب همراهاست.
/ Fe برایآهنوفولاد /Zn برایآلیاژهایروی / Cu برایمسوآلیاژهایمس /Al برایآلومینیوموآلیاژهایآن.
6-1-3 نمادشیمیائیمس(Cu)، اگرمسیاپوششهایبرنجیدارایبیشاز50%مسباشدبعنوانیکزیرلایهبکار میرود.
6-1-4 عددیمشخصکنندهحداقلضخامتپوششمسدرصورتکاربردبرحسبمیکرومتر.
6-1-5 یکحرفمشخصکنندهنوعمسدرصورتکاربرد (بند 2-6 را ببینید).
6-1-6نمادشیمیائینیکل.(Ni )
6-1-7یکعددمشخصکنندهحداقلضخامتموضعیپوششنیکلبرحسبمیکرومتر.
6-1-8اختصاصحرفیبراینوعپوششنیکل (بند 6-3 را ببینید)
6-1-9درصورتاستفادهازلایهروییبرروینیکل،نمادشیمیائیویکعددنشانگرحداقلضخامت موضعیبایدبهشناسه پوششافزودهشود. ودرصورتیکهلایهرویییکالکتروترسیبیباشد،نمادشیمیائی اجزایآلیاژاصلیاستفادهمیشود. درصورتاستفادهازیکفلزگرانبهاازقبیلطلاونقرهبعنوانلایهرویی، پسازنمادشیمیائیعددیدرپرانتزکهشاملحداقلمقدارفلزگرانبهادرلایهروییاستوبعنواندرصدجرمبایکعدداعشاریبیانمیشود(مثالهایآوردهشدهدربند6-4 را ببینید).
جدول1 –پوششهاینیکلومسبانضمامنیکلرویفولاد
عددشرایطکاری |
ناماختصاری |
3 |
Fe/ Ni30b
Fe/Cu20a Ni25b
Fe/Ni30p
Fe/Cu20a Ni25p
Fe/Ni30s
Fe/Cu20a Ni25s
Fe/Ni25d
Fe/Cu20a Ni20d
|
2 |
Fe/Ni20b
Fe/Cu15a Ni20b
Fe/Ni20p
Fe/Cu15a Ni20p
Fe/Ni20s
Fe/Cu15a Ni20s
Fe/Ni15d
Fe/Cu15a Ni15d
|
1 |
Fe/Ni10b
Fe/Cu10a Ni10b
Fe/Ni10s
Fe/Cu10a Ni10s
|
یادآوری -یکپوششاولیهمس،باضخامت5میکرومترتا10میکرومترعمومارویآهنوفولادبکار بردهمیشود. ازیکمحلولسیانیدمسقبلازآبکاریبامساسیدیچکشخوارجهتجلوگیریاز تهنشینشدنرسوبورسوباتباچسبندگیضعیفاستفادهمیشود. پوششاولیهمس (مسعریان) شایدبرایهرنقطهازمساسیدیچکشخوارکهدرجدول1ارائهشدهاستجایگزینشود. |
جدول-2پوششهاینیکلومسبانضمامنیکلرویآلیاژهایروی
عددشرایطکاری |
ناماختصاری |
3 |
Zn/ Ni25b
Zn/Cu15a Ni20b
Zn/Ni25s
Zn/Cu15a Ni20b
Zn/Ni20d
Zn/Cu15a Ni15d
|
2 |
Zn/Ni15b
Zn/Cu10a Ni15b
Zn/Ni15s
Zn/Cu10a Ni15b
|
1 |
Zn/Ni10b
Zn/Cu10a Ni10b
Zn/Ni10s
Zn/Cu10a Ni10b
|
یادآوری -جهتاطمینانازچسبندگیپوششهایبعدینیکل،بایدآلیاژهایرویدرابتداآبکاریشوند .معمولالایهاولیهمسبایکمحلولسیانیدمسالکتروترسیبیمیشود،امامحلولمسقلیائیعاریازسیانید بکار برده می شود. حداقلضخامتلایه اولیه مس 8-10 میکرومتر میباشد. برای قطعات پیچیده، ممکن است حداقل ضخامت مسبه15میکرومترافزایشپیداکندتاازپوششکافیرویسطوحبیرونازسطوحاصلی بادانسیتهکماطمینانحاصلشود. معمولاوقتیکهضخامتمسمشخصبیشتراز 10میکرومترباشدلایه الکتروترسیبیهموارکنندهمسچکشخوارازمحلولاسیدی،رویرسوبسیانیدمساولیهاستفادهمیشود. |
جدول3- پوششهاینیکلرویمسوآلیاژهایمس
عددشرایطکاری |
ناماختصاری |
3 |
Cu/Ni20b
Cu/Ni20p
Cu/Ni20s
Cu/Ni20d
|
2 |
Cu/Ni10b
Cu/Ni10s
Cu/Ni10p
|
1 |
Cu/Ni5b
Cu/Ni5s
|
جدول4- پوششهاینیکلرویآلومینیوموآلیاژهایآلومینیوم
عددشرایطکاری |
ناماختصاری |
3 |
Al/Ni30b
Al/Ni30s
Al/Ni30p
Al/Ni25d
|
2 |
Al/Ni25b
Al/Ni25s
Al/Ni25p
Al/Ni20d
|
1 |
Al/Ni10b |
یادآوری -برایآلومینیوموآلیاژهایآن،رسوبهایغوطهوریازفلزرویوقلعومسالکتروترسیبیو سایرزیرپوششهاجهتاطمینانازچسبندگیبعنوانبخشآمادهسازیبرایالکتروترسیبقبلازبکاربردن پوششهاینیکلبکاربردهمیشوندکهدرجدول4آوردهشدهاست. |
6-2 انوعپوششهایمس
نوعمستوسطنمادذیلبایدمشخصشود:
a برایمسچکشخوارالکتروترسیبشدهمحلولهاینوعاسیدی
6-3 انواعپوششهاینیکل
نوعپوششنیکلتوسطنمادذیلبایدمشخصشود:
b براینیکلالکتروترسیبشدهدرشرایطکاملاروشن.
p براینیکلتیرهیانیمهبراقکهبطورمکانیکیبراقشدهاست.
s براینیکلکدریانیمهبراق،کهنبایدبطورمکانیکیبراقشدهباشد.
d پوششهایسهلایهیادولایه،کهالزاماتآندرجدول5آوردهشدهاست.
6-4 نمونهایازیکشناسه
یکپوششرویفولادشاملحداقل 20 میکرومتر از مس نرم چکش خوار (Cu20a)باضافه30میکرومتر(حداقل) نیکل روشن (Ni30b) بصورت زیر طراحی میشود:
پوششهایآبکاری ISO- 1458 -Fe/Cu20a Ni30b
پوششبالائیآبکاریشدهباحداقل2میکرومترطلا،شامل98%جرمیطلابهشرحزیر طراحیمیشود:
[Au(98,0)2]
پوششهایآبکاری ISO- 1458 -Fe/Cu20a Ni30b Au(98,0)2
یادآوری–برایسفارش،جزئیاتمشخصاتمحصولنبایدمنحصراشاملطراحیباشد،بلکهبایدشاملعباراتواضحاز سایرالزاماتیکهبرایسرویسدهیمحصولویژهاست،باشد (بخش4راببینید).
7 الزامات
1-7 شکلظاهری
رویسطحنبایدعیوبقابلمشاهدهآبکاریمثلتاولزدنها،حفرهها،زبری،ترکها،سطوحبدونآبکاری، لکهایاتغییررنگداشتهباشد.محدودهاثراتیکهرویسطحفرعیمیتواندآشکارشودبایدتوسطمشتری مشخصشود. هرجاکهاثراتتماسرویسطوحاصلیاجتنابناپذیرباشند،مکانآنهارویسطحباید توسطمشتریمشخصشود.شکلظاهریبایدیکنواختوازرنگتوافقیباشدونمونههایآمادهشده مصنوعیبایدبرایاهدافمقایسهایبکاررود(بند 4-1-2راببینید).
7-2 ضخامتموضعی
ضخامتپوششمشخصشدهدرشناسهبایدکمترینضخامتموضعیباشدکمترینضخامتموضعییک پوششحاصلازالکتروترسیبیبایددرهرنقطهرویسطحاصلیاندازهگیریشودتاآنجائیکهبایکگلوله بهقطر20میلیمتربتواندتماسیابدمگردرمواردیکهتوسطمشتریارائهشود.
ضخامتپوششالکتروترسیبیبایدتوسطیکیازروشهایارائهشدهدرپیوستب اندازهگیریشود.
7-3 پوششهایدولایهوسهلایهنیکل
الزاماتلازمبرایپوششهایدولایهوسهلایهدرجدول5آوردهشدهاست.
جدول5 -الزاماتبرایپوششهایدولایهوسهلایهنیکل
لایه ها
(انواع پوشش های نیکل)
|
درصد ازدیاد
طول ویژه
|
مقدار گوگرد
درصد وزنی
|
ضخامت درصدی از کل ضخامت پوشش |
سه لایه |
دولایه |
زیرین |
بزرگتر از 8 |
کوچکتر از 005/0 |
50 تا 70 |
بزرگتر یا مساوی 60 |
مبانی (لایه با گوگرد بالا) |
- |
بزرگتر از 15/0 |
کوچتر با مساوی 10 |
- |
بالایی |
- |
بزرگتر از 04/0 و کوچکتر از 15/0 |
بزرگتر یا مساوی 30 |
10 تا 40 |
1: روشآزمونبرایتعیینازدیادطولیویژه (یاچکشخواری)درپیوست(پ)آوردهشدهاست.
2:مقدارگوگردبرایتعییننوعمحلولآبکارینیکلمورداستفاده،مشخصشدهاست. روشسادهبرایتعیینمقدار گوگردرسوبنیکلرویمادهپوششدادهشدهوجودندارد. ولیتعییندقیقروینمونهآزمونبطورویژهآمادهشدهبا استفادهازروشارائهشدهدرپیوست (ت)آوردهشدهاست.
3.معمولا"تشخیصنوعوتعییننسبتهایلایههاینیکلتوسطآزمایشمیکروسکوپیمقطعپوششدادهشدهقطعه آمادهشدهمطابقبااستانداردملیبند 2-1 با توسط آزمونSTEP میسر است.
|
4-7 چسبندگی
پوششبایدبهقدرکافیبهفلزپایهچسبیدهولایههایمجزاازیکپوششچندلایهبایدبههمدیگربطور مناسببچسبد. برایاینآزمونبهاستانداردبند 2-7 مراجعهشود.
نبایدهیچتفکیکپوششاززیرآیندلایهمیانلایههایپوششاتفاقبیافتد.
یادآوری–لازماستشخصآبکارروشیبرایآمادهسازیقبلازنتایجآبکاریدرسطحتعیینکندکهقادربهبرآوردن الزاماتاینبخشباشد.
7-5مقاومتدرمقابلخوردگیدر ) CASSپاششنمکاسیداستیک)
قطعاتپوششدادهشدهبایددرمعرضیکآزمونخوردگیطبقجدول6درزمانمناسببرایعددشرایط کاریویژهقرارگیرند. آزمونهایخوردگیدر استانداردبند 2-13 آوردهشدهاست. آزمونمخصوصیکهبکار بردهمیشودبایدتوسطمشتریمشخصشود. بهمنظوراطمینانازاینکهپوششکارکردمفیدارائهدهد،مدت زمانآزمونخوردگیبایدتوسطمشتریمشخصشدهوالزاماتکاربردویژهوسرویسموردنظرلحاظشود.
مدتزمانونتایجاینآزمونهاارتباطکمتریباعمرکارکردوسیلهپوششدادهشدهدارد. بعدازاینکهقطعات درمعرضآمادگیبرایآزمونخوردگیقرارگیرند،آنهابایدمطابقاستانداردبند 2-16 موردآزمونقرارگیرند.
درجهبندیبعدازآزمونخوردگیباید9یا10باشد.
پوششنیکلومسبهانضمامپوششنیکلبدونکرومبطورگستردهبکارنمیروند، ولذااطلاعاتدرباره کارکردآنهادرآزمونهایتسریعشدهوکارکردواقعیآنمحدودمیباشد.
جدول6-آزمونهایخوردگیمناسببرایشرایطکاری
عدد شرایط کاری |
زمان آزمون خوردگی(h) |
آزمونCASS
استاندارد بند 2-13
|
آزمون پاششی استیک اسید
استاندارد بند 2-13
|
3 |
16 |
96 |
2 |
8 |
48 |
1 |
4 |
8 |
1:زمانهرآزمونخوردگیبطورآزمایشگاهیثابتنبودهوزماننشاندادهشدهتنهابعنوانراهنمابکارمیرود.
2: آزمونهایخوردگیپاششینمکدراستانداردبند 2-13 ارائهشدهکهبعنوانوسیلهایبرایکنترلپیوستگیو کیفیتپوششرامهیامیکند. بنابراینمدتزماناینآزمونهاارتباطکمتریباعمرکارکردبهویژهدرارتباطبا پوششهاینیکلبیانشدهدرایناستانداردملیدارند.
|
|
|
|
|
7-6 الزاماتآزمون STEP
زمانیکهمشخصاتیتوسطمشتریدرخواستمیشوداختلافپتانسیلالکتروشیمیاییبینلایههایمنفردنیکلبایدبرایپوششهایچندلایهاندازهگیریشود.
یادآوری1-اگرچهمقادیرپذیرفتهشدهSTEPتثبیتنشدهاند،برخیتطابقهابرای محدودههایموردنیازوجوددارند.بعنوانمثالاختلافپتانسیلمیانلایهنیکلبراقونیمهبراقبینمحدوده100تا200میلیولتولایهنیکلنیمه براق همیشهنادرترازلایهبراقاست.
یادآوری2-درپوششهاینیکلسهلایه،اختلافپتانسیلمیانلایهنیکلبافعالیتبالاولایهنیکلبراقبین15تا 35 میلیولتاستولایهبافعالیتبالاهمیشهفعالیتبیشتریازلایهنیکلبراقدارد.
7-7 چکشخواری
ازدیادطولویژهیاچکشخواریلایهنیکلنیمهبراقدرپوششهاینیکلچندلایههمانندزیرپوششهای مس،بایدطبقجدول5ومطابقروشمخصوصدرپیوستپانجامگیرد.
7-8 عملیاتتنشزدایی قبلازپوششدهی
زمانیکهمشتریتعیینمیکندقطعاتفولادکهاستحکامکششنهاییبرابریابزرگتراز1000مگاپاسکال (HRC31) دارندودارایتنشکششیهستندکهبراثرماشینکاری،سنگزنی،قالبگیرییاعملیاتشکلدهیسرد،ایجادشدهاند،بایدقبلازتمیزکاریورسوبفلزتحتعملیاتتنشزداییقرارگیرد. روشهاو ردههایعملیاتتنشزداییبایدتوسطمشتریتعیینشود (بهاستانداردبند2-14 مراجعهشود). فولادهای اکسید شدهبایدقبلازپوششکاریتمیزشوند. برایفولادهایبااستحکامبالا،پاککنندهایقلیاییغیرالکترولیتیونیزآندیوهمچنینروشهایتمیزکاریمکانیکیبرایاجتنابازهیدروژنتردیدرحینفرآیند تمیزکاریترجیحدادهمیشود.
7-9 عملیاتحذفتردیهیدروژن
قطعاتفولادیبااستحکامکششنهاییبرابریابزرگتراز 1000مگاپاسکال HRC)31)،بایدبهخوبیقطعات سختشدهسطحی،عملیاتحرارتیرفعتردیهیدروژنمطابقروشهایارائهشدهومراحلتعریفشدهدر استاندارد بند 2-15 یاتعیینشدهتوسطمشتریداشتهباشند.
ممکناستتاثیرعملیاتحذفهیدروژنتردیتوسطیکروشآزمونتعیینشدهتوسطمشترییاروش آزموناستاندارداندازهگیریشود. برایمثالاستانداردبند 2-17 روشی برایاندازهگیریتردشدن هیدروژنباقیماندهقطعاتراشرحمیدهد. فنرهایآبکاریالکتریکییاسایرقطعاتدرمعرضخمیدگی قبلازرفعتردشدنهیدروژنینبایدنمشوند.
یادآوری–پوششهایارائهشدهدرایناستانداردملینادرهستند،حتیاگربرایقطعاتفولادیکهدارایاستحکام کششیبزرگتراز1000مگاپاسکالدارندبکارروندوحتیاگرعملیاتحرارتیشوند .اگرچنینپوششهاییبهفولادهایی کهمستعدتردیهیدروژنیهستنداعمالشودوپسازآبکاریالکتریکیگرمکردنموردنیازباشد،مشتریبایدآگاهباشد کهگرمایشممکناستموجبتغییررنگوتردشدنپوششنیکلکهدارایگوگرداست،شود.
8 نمونهبرداری
روشنمونهبرداریبایدازروشهایتعیینشدهدراستانداردبند2-11 انتخابشدهوباتوافقمشتریتعیین شود.
پیوستالف
(اطلاعاتی)
مثالهاییازاعدادمختلفشرایطکاری
الف- 1 عددشرایطکاری3
شرایطبیرونیتصادفییاتکراریمرطوبشدهبابارانیااحتمالشبنم.
الف-2 عددشرایطکاری2
شرایطدرونیکهاحتمالمیعانباشد.
الف-3عددشرایطکاری1
شرایطدرونیدراتمسفرخشکوگرم.
پیوستب
(الزامی)
روشآزموناندازهگیریضخامت
ب-1 کلیات:استانداردملیبند 2-10 روشهایاندازهگیریضخامتپوششهایفلزیوسایرپوششهای نیکلرابیانمیکند.
ب-2 آزمونهایمخرب
ب- 2-1روشمیکروسکوپی
روشارائهشدهدراستانداردبند2-1 رادرصورتنیازبکارببرید،بامعرفحککاری نیتریکاسید /استیکاسیدگلاسیالاشارهشدهدرآنویابرایپوششهایمسبهانضمامنیکل،محلولیازیکقسمتحجمی استیکاسید(باچگالی40/1 گرمبرمیلیلیتر)به5قسمتحجمیاستیک اسید گلاسیالبکاربرید.
یادآوری -کاربرداینمحلولحککاریقادرمیسازدضخامتلایههایمختلفدرپوششهایدویاسهلایهقابل تشخیصشدهوبنابرایناندازهگیریشوند.
ب-2-2 روشکولومتری
روشکولومتریدراستانداردبند 2-5ارائهشدهاست،اگرترکیبآنمعلومباشدبرای اندازهگیریکل ضخامتپوششنیکلوضخامتمسوضخامتلایهآلیاژمسزیرلایهبکارمیروددرهرنقطهرویسطح بااهمیتمیتواندتوسطیکتوپباقطر20میلیمترتماسیابد.
ب- 2-3روشمیکروسکوپالکترونی (SEM)
اینروشدراستانداردملیبند2-12 ارائهشدهاستکهبرایاندازهگیریضخامتلایههایمنفرددر پوششهایچندلایهبکارمیرود.
ب- 2-4 آزمونSTEP
ضخامتلایههایمنفردنیکلدرپوششهایدویاسهلایهمیتواندتوسطآزمونSTEP اندازهگیریشود.
یادآوری-درصورتبروزاختلاف،برایاندازهگیریضخامتپوششکرموبرایپوششنیکلباضخامتکمتراز 10 میکرومترروشکولومتریبکارمیرود. روشمیکروسکوپیبرای اندازهگیریضخامتپوششهاینیکلوزیرپوششهای 10میکرومتروبالاتراستفادهمیشود.
ب-3 آزمونهایغیرمخرب
ب- 3-1روشمغناطیسی(فقطقابلاستفادهبرایپوششهاینیکل)
روشارائهشدهدراستانداردبند2-6رابکاربرید.
یادآوری-اینروشبهتغییراتدرنفوذپذیریپوششحساساست.
ب-3-2روشبرگشتیاشعهبتا(فقطقابلاستفادهدرغیابزیرپوششمس)
روشارائهشدهدراستانداردبند2-9رابکاربرید.
یادآوری–اینروشکلضخامتپوششرااندازهگیریمیکندکهشاملیکزیرلایهمس(درصورتوجود)است.
ضخامتاینزیرپوششمیتواندازپوششهایبیرونیقابلتشخیصشود. بابکاربردناینروشدرارتباطبااستاندارد بند 2-5،برایپوششهاینیکل و کروم، و همچنین استاندارد بند 2-6 برای پوششهای نیکل آورده شده است.
ب-3-3 طیفسنجیاشعهX
روش ارائه شده در استاندارد بند 2-8 را بکار ببرید.
پیوستپ
(الزامی)
آزمونچکشخواری
پ- 1 هدف
اینپیوستروشیبرایاندازهگیریازدیادطولویژهیاچکشخوارینیکلالکتروترسیبیبررویقطعه آزمونارائهمیدهدومیانگینارزیابیچکشخواریپوششرابیانمیکند.
یادآوری-آزمونبرایکنترلنوعرسوبنیکلکهباالزاماتپوششمشخصشدهدرجدول5مطابقتمیکندودر ارزیابیچکشخواریسایرپوششهاهمکاربرددارد،مورداستفاده میباشد.
پ-2 اساسکار
اینآزمونبراساسخمشقطعهآزمونکهبانیکلآبکاریشدهودوریکمیلهباقطرمعینبرایتولیدیک حداقلازدیادطول8درصدتوسطآزمونحجمیپوششبرایآشکارسازیترکدارشدنبکارمیرود.
پ-3 وسایللازم
پ-3-1 میله،باقطر 1/0± 5/11میلیمتر
پ-4 آمادهسازیقطعهآزمون
قطعهآزمونبطول150 میلیمتر،بهعرض0/1میلیمتر وضخامت1/0± 1 میلیمترراطبقروشزیرتهیه کنید:
یکورقازفلزپایهمناسبمشابهباماده-ایکهپوششدادهمیشودبهجزورقبرنجنرمدرصورتیکهفلز پایهآلیاژرویباشد،جداکنید. ورقیکهبهمقدارکافیبزرگباشدبکارببریدتااینکهامکانبریدنباریکه آزموننوارراحداقلبهعرض25میلیمترازآنبدهد.
تحتهمانشرایطودرهمانحمام،مطابقوسایلقبلی،بررویطرفجلادادهشدهورقبانیکلبه ضخامت25میکرومترآبکاریانجاممیگیرد. تکهآزمونهراازورقپوششدادهشدهبایکگیوتینیابرش تختببرید،لبهبلندآزمونراحداقلازسمتپوششدادهشدهبوسیلهسنگزنییالبهزین،گردیاپخدار کنید.
پ-5 روشآزمون
قطعهآزمونرابهطرفپوششدادهشده،توسطفشاراعمالیپایداربازاویه180درجهمیلهخمکنید (مطابق بندپ -3-1)،تادوانتهایقطعهباهمموازیباشندمطمئنشویدکهتماسبینتکهآزمونهومیلهدرطولخمیدگیحفظشود،طرفمحدبتکهآزمونهخمیدهشدهرابصورتچشمیبرایرویتترکهاموردآزمونقراردهید.
پ-6بیاننتایج
پوششیراکهفرضمیشودحداقلازدیادطول8درصدرابرآوردهمیکند،تهیهکنیدمشروطبرآنکهبعداز آزمونهیچشکافیدربینسطحمحدببوجودنیاید.
پیوستت
(الزامی)
تعیینگوگردموجوددرنیکلالکتروترسیبی
ت-1اندازهگیریتوسطاحتراقوتیتراسیونیدات
درصورتلزوممقدارگوگردنیکلالکتروترسیبیبایداندازهگیریشودکهاینکارتوسطسوختنیکتکه نمونهازنیکلدرحضوراکسیژندریککورهالقاییانجاممیگیرد. دیاکسیدگوگردخارجشده،درمحلول اسیدیپتاسیمیدات /نشاستهجذبمیشود. سپسمحلولباپتاسیمیداتتیترمیشودکهاینمحلولبطور روزانهبرایجبرانتغییراتناشیازبازیافتدیاکسیدگوگرد،استانداردمیگردد.
اینروشبراینیکلالکتروترسیبیشاملگوگردقابلکاربرداستکهگوگردآندرمحدوده 005/0 درصدوزنی تا 5/0 درصد وزنی باشد.
یادآوری-وسایلیتجاریبرایاینکاردردسترسهستندکهبااستفادهازروشهایتشخیصهدایتگرماییومادون قرمز،دیاکسیدگوگردحاصلازسوختنرااندازهمیگیردوتوسطتجهیزاتکامپیوتریبطورسریعمقدارگوگردرا میتوانقرائتکرد.
ت-2 اندازهگیریتوسطتشکیلسولفیدوتیتراسیونیدات
متناوبامقدارگوگردموجوددرنیکلالکتروترسیبیبایدباتبدیلگوگردموجوددرنیکلبهسولفیدهیدروژن اندازهگیریشودکهاینکارتوسطفرآوریباهیدروکلریکاسیدوهگزاکلروپلاتنیکاسید(بهعنوانشتاب دهندهبرایانحلال)انجاممیگیرد. سولفیدهیدروژنخارجشدهباسولفاترویآمونیاکیواکنشمیدهدو سولفیدرویتشکیلشدهبامحلولپتاسیمیداتتیترمیشود. نتایجبراساسپتاسیمیداتبهعنواناستاندارد اولیهمیباشند.
پیوستث
(اطلاعاتی)
مرجعشناسی
1- ISO 1456 (2002), Metallic coatings- Electrodeposited coatings of nickel plus chromiumand of copper plus nickel plus chromium.
2- ISO 4525 (2003), Metallic coatings- Electroplated coatings of nickel plus chromium onplastics materials.
3- ISO 4526 (2004), Metallic coatings- Electroplated coatings of chromium for engineeringpurposes.
4- ISO 6158 (2004), Metallic coatings- Electrodeposited coatings of chromium forengineering purposes.
5- ISO 10587 (2002), Metallic and inorganic coatings - Test for residual embrittlement inboth metallic – coated and uncoated externally- threaded articles rods – Inclined wedge
method.
ICS: 25.220.40