هدف از آبکاری چیست ؟

مجموعه فرایندهایی که تحت آن، سطح قطعات فلزی و یا غیر فلزی( اجسام رسانا، نیمه رسانا و نارسانا) با لایه هایی از فلز یا غیر فلز جهت دستیابی به سطوح مناسب برای کاربردهای صنعتی و یا صنعتی تزیینی و کاهش هزینه تولید، انجام می گیرند، آبکاری می گویند.
هم زمان با پیشرفت علم و تکنولوژی و با ورود به مرزهای نا شناخته جهان هستی و پیچیدگی جهان ارتباطات و رقابتهای شدید جهانی، نیاز به ابزار و وسایل مدرن و پیچیده و دقیق با تواناییهای خاص و ساخت قطعات و کالاها که هزینه تولید کمی داشته باشد بیش از پیش احساس می گردد. فلزات لازم برای ساخت چنین قطعات و کالاهایی عمدتاً کمیاب و گران قیمت می باشند.
از طرفی یکی از معضلات جامعه بشری خسارتهای ناشی از خوردگی است به طوری که براساس آمارهای موجود میزان خسارتها و ضررهای ناشی از خوردگی رقمی برابر با 5/4 درصد تولید ناخالص ملی کشورهای جهان اعلام گردیده است. صنعت آبکاری با توجه به اهداف ذیل قادر است میزان خسارت ناشی از خوردگی و سایش را به شدت کاهش داده و جامعه بشری را در تولید قطعات و وسایل و ابزار و کالاها با هزینه ای بسیار کم، با توجه به اولویت حفظ منابع معدنی و طبیعی و استفاده بهینه از آنها یاری نماید.

الف- صرفه جویی کلان اقتصادی در ساخت قطعات و کالاها:
قبلاً گفته شد فلزات مورد نیاز برای ساخت ابزار و وسایل قطعات و کالاها با ویژگیهای خاص در طبیعت کمیاب و بسیار گران می باشد. از طرفی فولاد و بسیاری فلزات دیگر و همچنین پلاستیک به تنهایی جواب گوی نیازهای متنوع جامعه بشری نیستند.
صنعت آبکاری می تواند با کمترین هزینه و با ایجاد پوشش های مطلوب فلزی و یا غیر فلزی بر روی قطعات ساخته شده از فلزات ارزان و پلاستیکها این نیاز را برآورده سازد.

نمونه هایی از توان صنعت آبکاری به شرح زیر است:
1- ساخت انواع مدار چاپی: یکی از مهمترین تولیدات صنعت آبکاری می باشد که اهمیت ویژه ای در ساخت و تولید راینه ها، تلویزیون، قطعات الکترونیک و ... دارند. قابل توجه است که در ساخت مدار چاپی ها قطعه از پلاستیک انتخاب و سپس سطح آن را به روش آبکاری متالیزه نموده و فلز مورد نظر(که عموماً طلا است) را بر آن رسوب می دهند.
2- آبکاری طلا و نقره و پلاتین: بر روی قطعات فولادی برای افزایش هدایت الکتریکی در صنایع برق و الترونیک و...
3- آبکاری قلع: بر روی قطعات فولادی برای پیشگیری از آلودگی در صنایع غذایی و لحیم پذیری در صنایع برق و الکترونیک و صنایع خودرو سازی و ...
4- آبکاری کرم سخت: بر روی غلتکها، قالبها، قطعات خودرو و ... ساخته شده از فولاد به منظور تامین مقاومت سایشی و حرارتی لازم
5- آندایز سخت: بر روی سازهای آلومینیومی و برای افزایشی سختی سطح آن در صنایع هواپیما سازی، دفاعی و ...
6- فسفاته کاری: بر روی قطعات فولادی به منظور مقاومت خوردگی و چسبندگی بیشتر رنگ در ساخت بدنه خودرو، یخچال و ..
7- الکترولاک: بر روی قطعات فولادی و غیر آهنی به منظور مقاومت خوردگی در بدنه خودروها، شیرآلات و ...
8- سرامیکی: بر روی قطعات فولادی به منظور مقاومت در برابر حرارتهای بالاتر از 6000 درجه سانتی خوردگی، گراد، سایش، تولید مبدلهای حرارتی، قطعات موتور جت و ...
9- ساخت قطعات دقیق به روش آبکاری: برای ساخت قطعاتی حساس و دقیق که با روشهای متداول امکان پذیر نمی باشد. ساخت رادارها و ...
10- آبکاری روی و آلیاژهای آن: بر روی بسیاری از قطعات فولادی در اکثر صنایع
ب- مقاومت به خوردگی و سایش و افزایش عمر مفید قطعه:
خسارات عظیم ناشی از خوردگی بر کسی پوشیده نیست. تامل در آمار ارائه شده دو کشور صاحب صنعت یعنی آمریکا و آلمان می تواند عمق فاجعه را نشان دهد. صنعت آبکاری با ایجاد پوششهای مناسب سهم عمده ای در کاهش میزان خسارات وارده به قطعات و افزایش طول عمر آنها دارد.
ج- بهداشتی نمودن قطعات و جلوگیری از مشکلات زیس محیطی:
بسیار از قطعات فلزی و غیرفلزی که روزانه همه افراد با آن سر و کار دارند می توانند حامل و ناقل انواع آلودگیها باشند.
صنعت آبکاری همزمان در یک فرایند پوش دهی اهداف بندهای الف، ب وج را تامین و در خدمت بهداشت و سلامتی افراد نیز قرار می گیرد. نگاهی به یراق آلات، شیر آلات بهداشتی، وسایل آشپزخانه، لوازم خانگی و ... نمونه هایی در مورد اهمیت صنعت آبکاری در بهداشتی کردن قطعات است.
د- زیباسازی و قطعات و کالاها:
خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد و این ودیعه را در نهاد بشر نیز قرار داده است تا آنجا که بشر در برخورد با هر چیزی نخست به ظاهر آن توجه می کند ظاهر محصولات از با اهمیت ترین قسمت در جلب مشتری محسوب گردیده و نقش مهمی در بازاریابی دارد. مثالهایی از انواع لوستر، صنایع روشنایی، خودکار و خودنویس، صنایع میز و صندلی و تختخواب و ... را می توان نام برد.

روشهای متداول آبکاری:
با توجه به نیاز صنایع و براساس استانداردهای جهانی، پوششها براساس یکی از روشهای ذیل بر روی قطعه ایجاد می شوند:
1- آبکاری های الکتریکی (Electroplating) آهن، ایندیم، برنج، پالادیم، پلاتین، سرب، رودیم، روی( و آلیاژهای آن)، طلا،(و آلیاژهای آن)، قلع( و آلیاژهای آن)، کادمیمعکرم( تزیینی- سخت- آلیاژی)، مس، نقره، نیکل، آلیاژی و...
2- آبکاری های تبدیلی (Conversion Coating) آندایزینگ( معمولی- رنگی- سخت)، فسفاته ها، کروماته ها و ...
3- آبکاری های شیمیایی (Electro- less Plating) مس، نیکل و ...
4- آبکاری های تبادلی (Immersion Plating) طلا، مس، نقره، نیکل.
5- آبکاری به روش غوطه وری گرم (داغ) (Hot dip Plating) آلومینیوم، سرب، قلع
6- آبکاری موضعی ( قلمی) (Selective Plating)
7- آبکاری در خلاء (Vacuum Plating)
8- آبکاری تماسی (Contact Plating)
9- الکترولاک (Electro- lacquering)
10- رنگ آمیزی الکتریکی (Electroplating)
11- پوششهای پودری (Powder Coating)
12- قطعه سازی الکترولیتی (Electroforming)
13- پوشش دهی مکانیکی (Mechanical Plating)
14- آبکاری نفوذی (Diffusion Coating)

چه صنایعی به صنعت آبکاری وابسته اند؟
1. صنایع دفاع در تولید سلاحها، موشکها، ماهواره، رادار و ...
2. صنایع هواپیما سازی و هلی کوپترسازی
3. صنایع خودروسازی
4. صنایع لوازم خانگی در ساخت تلویزیون، یخچال، آبگرمکن، بخاری، پلوپز و ...
5. صنایع مخابرات در ساخت تلفن، کابلهای انتقال نیرو و ...
6. صنعت کامپیوتر در ساخت مدار چاپی و...
7. صنایع موتور سیکلت سازی و دوچرخه سازی
8. صنعت ساختمان در ساخت و تولید وسایل آشپزخانه، درب و پنجره آلومینیومی، تولید شیشه رفلکس و ...
9. صنایع پزشکی و دندان پزشکی
10. تولید کنندگان یراق آلات
11. تولید کنندگان شیرآلات بهداشتی و ساختمانی
12. صنایع برقی در تولید کلید و پریز و ...
13. صنایع بسته بندی در ساخت و تولید قوطی سازی و ...
14. صنایع نفت، پتروشیمی
15. صنایع پیچ و مهره
16. سازندگان ابزار دقیق
17. صنایع روشنایی در ساخت و تولید لوستر، ...
18. صنایع سنگین (فولاد، مس و ... در تولید انواع ورقهای فولادی، مسی، برنجی و ...)
19. منسوجات