دویستوچهلونهمینکمیتهملیاستانداردمکانیکوفلزشناسیمورخه 23

رئیس                                                   سمتیانمایندگی

همایونعقیلی(لیسانسمهندسیمتالوژی)         موسسهاستانداردوتحقیقاتصنعتیایران

اعضا

احسانی،ابوالفضل(فوقلیسانساقتصاد)    وزارتصنایعومعادنایران

بردبار،منصوره(کمککارشناس)                 موسسهاستانداردوتحقیقاتصنعتیایران

پیروزبخت،نیره(فوقلیسانسمتالورژی)     موسسهاستانداردوتحقیقاتصنعتیایران

قدیمی،فریده(فوقلیسانسشیمی)                    ادارهکلاستانداردوتحقیقاتصنعتیآذربایجانشرقی

قزلباش،پریچهر(لیسانسفیزیک)               موسسهاستانداردوتحقیقاتصنعتیایران

محرمی،مهرداد(فوقلیسانسمتالورژی)    مرکزپژوهشمتالورژیرازی

نوروزی،سعید(دکتری)                          مشاورونمایندهریاستموسسهاستانداردوتحقیقات

                                               صنعتیایران

دبیر

نوروزیزاده،حمیرا(لیسانسمهندسیصنایع)        نمایندهمدیریتهماهنگیتدویناستاندارددبیر

کمیسیونپوششهایفلزی-پوششهایالکتروترسیبینیکلبهانضمامکرومومسبهانضمام نیکلوکروم

رئیس                                                   سمتیانمایندگی

منصوری،یعقوب                                      دانشگاهمحققاردبیلی

اعضا

آقاییلشکری،وحید(فوقلیسانسمتالوژی)                      شرکتکلیداورنگ

اسدی،علیرضا(لیسانسشیمی)                         ادارهکلاستانداردوتحقیقاتصنعتی

                           آذربایجانشرقی

خسرویپور،محمدعلی(فوقلیسانسمتالوژی)             تراکتورسازیتبریز

قدیمی،فریده(فوقلیسانسشیمی)                    ادارهکلاستانداردوتحقیقاتصنعتی

                                                                      آذربایجان شرقی

منطقی،زهرا(لیسانسمهندسیشیمی)                       شرکتملیگازایران

دبیر

الفت،علیرضا(فوقلیسانسمهندسیشیمی)                  ادارهکلاستانداردوتحقیقاتصنعتی

                                                                     آذربایجان شرقی

پیشگفتار

استاندارد"پوشش­هایفلزی–پوشش­هایالکتروترسیبینیکلبهانضمامکرومومسبهانضمامنیکلو کروم" کهکهنخستینباردرسال1372تهیهگردیدهبراساسپیشنهادهایرسیده،بررسیوتاییدکمیسیون فنیمربوطهبرایدومینبارموردتجدیدنظرقرارگرفتودردویستوچهلونهمینکمیتهملیاستاندارد مکانیک و فلزشناسی مورخ 23/3/85موردتصویبقرارگرفتهاستاینکبهاستنادبندیکمادهسهقانوناصلاح قوانین و مقرراتمؤسسهاستانداردوتحقیقاتصنعتیایرانمصوببهمنماه1371بعنواناستاندارد ملیایرانمنتشرمی­شود.

برایحفظهمگامیوهماهنگیباتحولاتوپیشرفت­هایملیوجهانیدرزمینهصنایع،علوموخدمات، استانداردهایملیایراندرموقعلزوموتجدیدنظرخواهدشدوهرگونهپیشنهادیکهبرایاصلاحیاتکمیل ایناستانداردهاارائهشود،درهنگامتجدیدنظردرکمیسیونفنیمربوطهموردتوجهقرارخواهدگرفت بنابراینبرایمراجعهبهاستانداردهایملیایرانبایدازآخرینتجدید نظرآنهابهره­گیریکرد.

درتهیهوتدوینایناستانداردسعیشدهاستکهضمنتوجهبهشرایطونیازهایجامعه،درحدامکانبین ایناستانداردواستانداردملیکشورهایصنعتیپیشرفتههماهنگیایجادشود. منابعوماخذیکهبرایتهیه ایناستانداردبهکاررفتهبهشرحزیراست :

-1استانداردملیایرانبشماره2161 (سال1372) آبکاری (پوشش­هایالکترولیتیکینیکلبانضمامکرم)

2- ISO 1456 (2003): Metallic coatings – Electrodeposited coatings of nickel plus chromiumand of copper plus nickel plus chromium.

پوشش­هایفلزی-پوشش­هایالکتروترسیبینیکلبهانضمامکرومومس

بهانضمامنیکلوکروم

اهدفودامنهکاربرد

هدفازتدوینایناستانداردتعیینالزاماتلازمبرایتزئین،آبکارینیکلوکروموپوشش­هایمسبه انضمامنیکلوکرومبررویآهن،فولاد،آلیاژهایروی،مسوآلیاژهایآنوآلومینیموآلیاژهایآنبرای ایجادظاهریجذاببرایافزایشمقاومتخوردگیمی­باشد. شناسهپوششمشخصمی­کندکهانواعو ضخامت­هایآنمتفاوتبودهوراهنماییدرانتخابشناسهپوششمرتبطباشرایطکاریبودهکهمحصول پوششدادهشدهدرمعرضآناست. ایناستانداردشرایطسطحیموردنیازبرایفلزپایهراقبلازفرآیند پوشش­دهیدربرنمی­گیردوقابلکاربردبرایپوشش­هایرویورق،تسمه،سیمدرشکلغیرساختاریو بست­هایدندهپیچیافنرهایکلافیشکلنمی­باشد.

الزاماتبرایتغییرپوشش­هایآبکاریمسبهانضمامنیکلوکرومرویموادپلاستیکیدراستانداردبند2 پیوستجآوردهشدهاست. پوشش­هایمشابهبهجزآنهاییکهلایهروییکرومراندارددراستانداردبند1پیوستجآوردهشدهاست. استانداردهایبند3و4پیوستجبهترتیببرایالزاماتپوشش­هاینیکلو کرومجهتفرآیندهایمهندسیبکارمی­روند.

2- مراجعالزامی

مدارکالزامیزیرحاویمقرراتیاستکهدرمتنایناستانداردبهآنهاارجاعدادهشدهاست.بهاینترتیبآن مقرراتجزئیازایناستانداردمحسوبمی­شود. درموردمراجعدارایتاریخچاپویاتجدیدنظر، اصلاحیه­هاوتجدیدنظرهایبعدیاینمدارکموردنظرنیست.  معهذابهتراستکاربرانذینفعایناستاندارد امکانکاربردآخریناصلاحیه­هاوتجدیدنظرهایمدارکالزامیزیرراموردبررسیقراردهند. درموردمراجع بدونتاریخچاپو /یاتجدیدنظر،آخرینچاپو /یاتجدیدنظرآنمدارکالزامیارجاعدادهشدهموردنظر است.

2-1ISO 1463, Metallic and oxide coatings – Measurement of coating thickness – Microscopicalmethod.

2-2ISO 2064, Metallic and other inorganic coatings – Definition and conventions coating themeasurement of thickness .

2-3ISO 2079, Surface treatment and metallic coatings – General classification of terms.

2-4ISO 2080, Surface treatment and other inorganic coatings – Vocabulary.

2-5ISO 2177, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – Coulometricmethod by anodic dissolution.

2-6ISO 2361, Metallic coatings – Electrodeposited nickel coatings on magnetic and nonmagneticsubstrates - Measurement of coating thickness – Magnetic method.

2-7ISO 2819, Metallic coatings on metallic substrates– Electrodeposited and chemicallycoatings – Review of method available for testing adhesion.

2-8ISO 3497, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – X-ray spectrometricmethods.

2-9ISO 3543, Metallic and non-metallic coatings – Measurement of thickness – Betabackscatter method.

2-10ISO 3882, Metallic and other inorganic coatings – Review of methods of measurement ofthickness.

2-11ISO 4519, Electrodeposited metallic coatings and related finishes – Sampling proceduresfor inspection by attributes.

2-12ISO 4541 (1978), Metallic and other non-organic coatings – Corrodkote corrosion test(CORR).

2-13ISO 9220, Metallic coatings – Measurement of coating thickness – Scanning electronmicroscope method.

2-14ISO 9227 (1990), Corrosion tests in artificial atmospheres – Salt spray tests

2-15ISO 9587, Metallic and other inorganic coatings – Pretreatments of iron or steel to reducethe risk of hydrogen embrttlement.

2-16ISO 9588, Metallic and other inorganic coatings – Post-coating treatments of iron or steelto reduce the risk of hydrogen embrttlement.

2-17ISO 10289 (1999), Methods for corrosion testing of metallic and other inorganic coatingson metallic substratees – Rating of test specimens manufactured and articles subjected tocorrosion tests.

2-18ISO 10587, Metallic and other inorganic coatings – Test for residual embrittlement inboth metallic-coated and uncoated xternally- threated articles and rods- Inclined wege method.

2-19ISO 16348, Metallic and other inorganic coatings – Definitions and conventionsconcerning appearance.

2-20ASTM B 764-94, Standard test method for simultaneous thickness and electrochemicalpotential determination of individual layers in multilayer nickel deposit (STEP test).

3     تعاریفواصطلاحات

اصطلاحاتوتعاریفموردنیازدرایناستانداردملیدراستانداردبند2-2 و 2-3 و2-4 و  2-9 آورده شده است.

4    اطلاعاتفراهمشدهتوسطمشتریبهآبکار

4-1  اطلاعاتضروری

لازماستمشتریطبقایناستانداردملیوبههنگامسفارشطرح­­هاجهتآبکارییکسری اطلاعاتراکهدراینجابهآنهااشارهشدهاستآمادهکنند. اطلاعاتذیلدرارتباطباقراردادیاسفارشخریدیاطراحی­های مهندسیاست :

4-1-1  طرح(بهبخش6مراجعهشود)

4-1-2  ظاهرمورددرخواستبراقیاکدر(بهبخش6-3 و 7-1 مراجعه شود) با اینکه به جای آن نمونه­هاییکهپرداختنهاییموردنظریاگسترهپرداخترانشانمی­دهندتوسطمشتریارائهشود (بند7-1 راببینید).

4-1-3   سطوحمهمروینقشهاجزانشاندادهشدهیاتهیهنمونه­هابصورتمناسبعلامت­گذاریشده

4-1-4   نوعآزمونخوردگی (جدول 8 و 7-5 را ببینید)

4-1-5   نوعآزمونچسبندگی(7-4 را ببینید)

4-1-6   میزانعیوبیکهقادراسترویسطوحکماهمیتتحملشود (بند 7-1 را ببینید)

4-1-7   مکان­هایرویسطوحمهمبرایاثراتتماسیاآویختنکهایناثراتغیرقابل اجتنابهستند. (بند 7-1 را بینید)

4-1-8   روشنمونهگیریوسطوحقابلقبول (بخش8راببینید)

4-1-9 مقاومتکششیفولادوهرگونهالزاماتیکهبرایقبلوبعدازعملیاتمختلفرویآهنیافولاد جهتکاهشخطرتردیهیدروژن،بعلاوهروش­هایآزمونتردیهیدروژنیاست (بند 7-8 و 7-9 را ببینید)

4-2     اطلاعاتتکمیلی

اطلاعاتذیلممکناستبههنگامخریداریتوسطخریدارارائهشود:

4-2-1 وسایل آزمونSTEP (7-6 را ببینید)

4-2-2 ضخامتموردنیازرویسطوحیکهنمی­توانندتوسطیکگلولهبهقطر20میلی­مترتماسیابند (بند7-2 را ببینید)

4-2-3 آیا زیر لایه مس لازم است یا خیر؟ (بند 6-1 و 6-2 را ببینید).

5      عددشرایطکاری

عددشرایطکاری،جهتمشخصکردندرجهمحافظتلازمکهمرتبطباشدتشرایطیکه  یکمحصولدرمعرضآنقرارمی­گیرد،بکارمی­رود،طبقمقیاسزیرمی­باشد:

5-فوقالعادهسخت 4-خیلیسخت 3-سخت2-متوسط1-ملایم

شاخصشرایطکاریبرایتعدادیازشرایطکارمتفاوتدرپیوستالفآوردهشدهاست.

6      طرح

6-1کلیات:منظورازطرحمشخصکردننوعوضخامتپوشش­هایمختصبههرعدد شرایطکاری می­باشد (جدول1تا6برایزیرمجموعه­هایمختلفراببینید)وشاملمواردزیرمیباشد:

6-1-1عبارت"پوششآبکاریالکترولیتی"؛شمارهایناستانداردملی،کهبهدنبالآنیک خطتیرهقرار می­گیرد.

6-1-2نمادشیمیائیبرایفلزپایه (یابرایفلزاصلیدرصورتآلیاژبودن)کهبهدنبالآن علامت(/)آورده شدهاست :

/ Cuبرایمسوآلیاژهایمس  /Znبرای آلیاژهایروی  

/ Feبرایآهنوفولاد  / Al برایآلومینیومیاآلیاژهایآن.

6-1-3نمادشیمیائیمس(Cu) اگرمسیاپوشش­هایبرنجیدارایبیشاز 50%مسباشد بعنوان یکزیرلایهبکارمی­رود.

6-1-4 عددیکهکمترینضخامتپوششمسرامشخصمیکند(برحسبمیکرومتر) هنگامیکهقابل اعمالباشد.

6-1-5حرفکوچکمشخصکنندهنوعزیرپوششمس(بند 6-2 راببینید)

6-1-6نمادشیمیائینیکل(.(Ni

6-1-7 یکعددمشخصشدهازحداقلضخامتموضعیپوششنیکل(برحسبمیکرومتر).

6-1-8حرفمشخصکنندهنوعپوششنیکل (بند 6-3 راببینید)

6-1-9 نمادشیمیائیکروم.(Cr)

6-1-10حرفیاحروفمشخصکنندهنوعکروموحداقلضخامتموضعی (بند 6-4 را ببینید)

جدول 1 –پوششهاینیکلبهانضمامکرومبررویآهنیافولاد

جدول2-پوششهاینیکلومسبهانضمامکرومبررویآهنوفولاد

جدول3-پوشش­هاینیکلبهانضمامکرومبررویآلیاژهایروی

جدول4-پوشش­هایمسونیکلبهانضمامپوشش­­هاینیکلکرومرویآلیاژهایروی

جدول5-پوشش­هاینیکلبهانضمامکرومرویمسوآلیاژهایمس

جدول6-پوشش­هاینیکلبهانضمامکرومرویآلومینیموآلیاژهایآن

6-2    انواعپوششمس

نماد"a"برایمسچکش­خوارونرمالکتروترسیبیشدهازمحلول­هایاسیدیبکارمی­رود.

6-3انواعپوشش­هاینیکل

نوعپوششنیکلتوسطنمادذیلشناسائیمی­شود:

b براینیکلرسوبدادهشدهدرشرایطکاملا"براق.

p براینیکلتیرهیانیمهروشنکهبطورمکانیکیبراقشدهاست.

s براینیکلتیرهیانیمهروشن،تیرهکهنبایدبطورمکانیکیبراقشدهباشد.

d پوشش­هاینیکلسهلایهیادولایه،کهویژگی­هایآندرجدول7آوردهشدهاست.

جدول8-الزاماتلازمبرایپوششهایدوگانهوسهگانهنیکل

6-4انواعوضخامتکروم

انواعوضخامت­هایکرومبایدتوسطنمادهاییکهدرزیربعدازنمادشیمیایی Cr آوردهشدهاستبیانشود:

r    برایکروممنظم (بعبارتدیگرمرسوم) کرومباضخامتموضعیحداقل 3/0 میکرومتر

mc برایکرومریزترک کهدارایبیشتراز250ترکدرهرسانتی­متردرهرجهتبودهوشکلگرفتهازیکشبکهبستهرویتمامسطحتشکیلیافتهوتوسطیکیازروش­هایتعریفشدهدرپیوستب اندازه­گیریشودودارایضخامت 3/0 میکرومتراست .ممکناستبابرخیفرآیندهاضخامتبیشتریازکروم (در حدود 8/0 میکرومتر) برای بدست آوردن الگوی ترک لازم باشد که در این حالت حداقل ضخامت موضعی باید در شناسه پوشش بصورت ذیل مشخص شود:(8/0)Cr mc

mP  برایکرومدارایمتخلخلریز کهدارایحداقل10000خللوفرجدرهرسانتی­مترمربعمیباشدزمانی که توسط روش ارائه شده در پیوست (ث) اندازه­گیری می­شود و دارای حداقل ضخامت موضعی 3/0 میکرومتر است. تخلخل­ها نیز باید قابل مشاهده با چشم غیر مسلح یا دید تصحیح شده باشند.

یادآوری1-کروممتخلخلاغلبتوسطتغییرشکلکرومروییکلایهنیکلنازکویژهبدستمی­آیدکهشاملذرات بی­اثر (عایق) است لایه نیکل مخصوص روی نیکلb وs وp یاd نیکلاعمالمیشود.

یادآوری 2- ممکن است افت جلا بعد از یک دوره کاری در رسوبات کرومmp یاmc وجود داشته باشد که در بعضی از کاربردها غیر قابل قبول باشد. این گرایش می­تواند توسط افزایش ضخامت پوشش کروم به 5/0 میکرومتر کاهش یابد. برای هر حالتی کروم یا ریز تخلخل کروم در جدول 1 تا 6 آورده شده است.

6-5شناسه

مثال :یکپوششرویفولادشامل20میکرومتر(حداقل)مسنرموچکش­خواربهانضمام30میکرومتر(حداقل) نیکلبراقبهانضمام 3/0 میکرومترکرومریزترکطبقذیلطراحیمی­شود:

پوششآبکاری: Fe/Cu20a Ni30b Cr mc - ISO: 1456

یادآوری-برایسفارشجزئیاتمشخصاتمحصولبایدنهتنهاشاملشناسهمحصولباشدبلکهبایددیگرالزاماتاصلی برایکارکردمحصولخاصرابیانکند (بخش4راببینید).

7الزامات

1-7شکلظاهری

رویسطحعمدهنبایدعیوبآبکاریبراحتیقابلرویتباشد،اثراتیمثلتاولزدن،حفره،زبری،ترکسطوح بدونآبکاریزنگزدگییاتغییررنگی. مقدارمحدودهعیوبرویسطحفرعیکهآشکارمی­شودبایدتوسط مشتریمشخصشود. قسمت­هاییکهنشانه­هایدندانه­داررویسطوحبا ارزشاجتنابناپذیراست،مکانآنها رویسطحبایدتوسطمشتریمشخصشود .ظاهرعملبایدیکنواختوازرنگموردتوافقباشدو نمونه­هایموردآزمونتاییدشدهمصنوعیبایدبرایاهدافمقایسه­ایبکارروند.

7-2ضخامتموضعی

ضخامتپوششمشخصشدهدرشناسهبایدکمترینضخامتموضعیباشد. کمترینضخامتموضعییک پوششحاصلازالکتروترسیبیبایددرهرنقطهرویسطحاصلیاندازه­گیریشودتاآنجائیکهبایکگلوله بهقطر20میلیمتربتواندتماسیابدمگرمورددیگریتوسطمشتریمشخصشود. ضخامتپوششحاصل ازالکتروترسیبیبایدتوسطیکیازروشارائهشدهدرپیوستپاندازه­گیریشود.

7-3پوشش­هایدولایهوسهلایهنیکل

الزاماتلازمبرایپوششهایدوگانهوسهگانهدرجدول7آوردهشدهاست.

7-4چسبندگی

پوششبایدبهقدرکافیبهفلزپایهچسبیدهولایه­هایمجزاازیکپوششچندلایهنیکلبایدبهسایرلایه­ها بطورمناسببچسبدبرایاینآزمونبهاستانداردبند2 – 7 مراجعه شود.

نبایدهیچتفکیکپوششاززیرلایهیاهرنوعبینلایه­هایپوششاتفاقبیافتد.

یادآوری –درآبکاریاینمسئولیتآبکاراستکهروشیبرایآماده­سازیسطحقبلازنتایجرسوبالکتریکیتهیهکند کهقادربهبرآوردنالزاماتاینبخشباشد.

7-5مقاومتدرمقابلخوردگیدر) CASS پاششنمکاستیکاسید)

قطعاتپوششدادهشدهبایددرمعرضیکآزمونخوردگیطبقجدول 8درزمانمعینکهمناسببرای عددشرایطکاریویژهاست،قرارگیرد. آزمونمخصوصیکهدرهرموردبکاربردهمی­شودبایدتوسط مشتریمشخصشودآزمون­هایخوردگیدراستانداردهای  بند   2-12 و 2- 14آوردهشدهویکمتوسطیازکنترلپیوستگیکیفیتپوششارائهمی­دهد. ولیمدتزمانلازمونتایجاینآزمون­هانسبتکمتریباعمر کاروسیلهپوششدادهشدهدارد . بعدازاینکهپوشش­هادرمعرضآزمونخوردگیمناسبقرارگرفتند،آزمایششدهومطابقبااستانداردملیبند 2-17درجهبندیمی­شوند.

کمتریننرخدرجهبعدازآزمونخوردگیباید9 باشد.

جدول8-آزمون­هایخوردگیبرایشرایطکار

7-6الزاماتآزمون STEP

زمانیکهمشخصاتیتوسطمشتریارائهشوداختلافپتانسیلالکتروشیمیاییبینلایه­هایمنفردنیکلباید برایپوشش­هایچندلایهتوسطآزمون STEPارائهشدهدراستانداردبند 2-20 اندازهگیریشود.

درپوشش­هاینیکلسهلایه،اختلافپتانسیل STEP میانلایهنیکلبافعالیتبالاولایهنیکلبراقبین 15 تا 35 میلیولتاستولایهبافعالیتبالا (آند) همیشه فعالیت بیشتری از لایه نیکل براق دارد.

یادآوری: مقادیر STEP به طور دقیق مشخص نشده­اند و برای گستره محدوده­های مورد نیاز برخی توافق­ها وجود دارد. برای مثال اختلاف پتانسیلSTEP میانلایهنیکلروشنونیمهروشنبینمحدوده 15 تا 200 میلیولتوبرایلایهنیکل نیمه روشن (کاتد) همیشه بیشتر از لایه روشن است.

7-7چکش­خواری

ازدیادطولیاانعطاف­پذیریلایهنیکلنیمهبراقدرپوشش­هاینیکلچندلایههمانندزیرپوششمس،باید طبقجدول7ومطابقروشمخصوصدرپیوست(ت)انجامگیرد.

7-8عملیاتتنشزدایی قبلازپوشش

زمانیکهمشتریتعیینمی­کندقطعاتفولادکهاستحکامکششنهاییبرابریابزرگتراز1000مگاپاسکال (HRC31)دارند وآنبخش­هادارایتنشکششیاستکهتوسطماشین­کاری،سنگ­زنی،صافکردنیا عملیاتشکل­دهیسردایجادشده­اند،بایدقبلازتمیزکاریورسوبفلزتحتعملیاتتنش­زداییقرارگیرد . روش­هاورده­هایعملیاتتنش­زداییبایدتوسطمشتریتعیینشود (بهاستانداردبند2-15 مراجعهشود).

 فولادهایاکسیدشدهبایدقبلازپوششکاریتمیزشوند. برایفولادهایبااستحکامبالا،پاککننده­های قلیاییغیرالکترولیتیونیزآندیوهمچنینروش­هایتمیزکاریمکانیکیبرایاجتنابازخطرهیدروژن تردیدرحینفرآیندتمیزکاریترجیحدادهمی­شود.

7-9 عملیاتحذفتردیهیدروژن

قطعاتفولادیبااستحکامکششنهاییبرابریابزرگتراز1000مگاپاسکال (HRC 31)، بایدبخوبیقطعات سختشدهسطحی،عملیاتحرارتیرفعتردیهیدروژنیمطابقروش­هایارائهشدهومراحلتعریفشده دراستانداردبند 2-16 یاتعیینشدهتوسطمشتریداشتهباشند.

ممکناستتاثیرعملیاتحذفتردیهیدروژنتوسطیکروشآزمونتعیینشدهتوسطمشترییاروش آزموناستاندارداندازه­گیریشود. برایمثالاستانداردبند 2-18 روشیبرایاندازه­گیریتردیهیدروژن باقی­ماندهقطعاتراشرحمی­دهد . فنرهایآبکاریالکتریکییاسایرقطعاتدرمعرضخمیدگیقبلازرفعترد شدنهیدروژنینبایدنمشوند.

یادآوری–پوشش­هایارائهشدهدر ایناستانداردملینادرهستند،حتیاگربرایقطعاتفولادیکهدارایاستحکام کششیبزرگتراز1000مگاپاسکالدارندبکارروندوحتیاگرعملیاتحرارتیشوند. اگرچنینپوشش­هاییبهفولادهایی کهمستعدتردشدنهیدروژنیهستنداعمالشودوپسازآبکاریالکتریکیگرمکردنموردنیازباشد،مشتریبایدآگاه باشدکهگرمایشممکناستموجبتغییررنگوتردشدنپوششنیکلکهدارایگوگرداست،شود.

8نمونهبرداری

روشنمونهبرداریبایدازروش­هایتعیینشدهدراستانداردبند2-11انتخابشودوضمنامراتبتطابقباید توسطمشتریتعیینشود.

پیوستالف

(اطلاعاتی)

مثال­هاییازاعدادمختلفشرایطکاری

الف-1شرایطکاریشماره5

فضایبیروندرشرایطخیلیسختکهمدتزمانطولانیبرایمحافظتبستهنیازباشد.

الف-2شرایطکاریشماره4

فضایبیروندرهرشرایطسختکاری

الف-3شرایطکاریشماره3

شرایطبیرونیکهمرطوبشدناتفاقییامکرراتفاقمیافتد

الف-4 شرایطکاریشماره2

شرایطداخل،جاییکهاحتمالتراکموجوددارد

الف-5 شرایطکاریشماره1

شرایطداخلدرهوایگرموخشک

پیوستب

(الزامی)

تعیینترکوتخلخلدرپوشش­هایکرومی

ب-1کلیات :ریزترک­هامعمولا"توسطآزمونمیکروسکوپیمستقیمبدونپیشعملیات تشخیصداده می­شود. ولیدرمواردبحث،روشرسوبمسبعنوانوسیلهنشاندهندهترکپیشنهادمی­شودوبراینشان دادنریزتخلخل­هاضروریاست(بندب-3راببینید).

ب-2آزمونمیکروسکوپیبرایترک­هابدونپیشعملیات

سطحرابرایترکدرنورانعکاسیزیریکمیکروسکوپنوریدریکشرایطمناسبآزمایشکنید .میکرومترچشمییاوسیله­ایمشابهبراینشاندادنفاصله­ایکهترک­هاشمارش  می­شوند،بکاربرید .اندازه­گیریرادرطولمعینانجامدهیدکهتعداد40ترکشمارششود.

ب-3 روشرسوبمسبرایترکوخللوفرج(آزمونسولفاتمس)

ب-3 -1اساسکار

الکتروترسیبمسازیکمحلولاسیدیسولفاتدرچگالیجریانپایینیاولتاژپایینفقطرویلایهنیکل اتفاقمیافتدکهدرمعرضناپیوستگی­هایکرومقراردارد. اینروشبعنوانروشسریعبرایتخمینیکنواختی ترک­هایاتخلخل­هایابرایشمارشآنهابکارمی­رود. درحالتآخربایدیکمیکروسکوپرابکاربرد.

ب-3-2روشآزمون

اینیکروشفوریبرایعملیاتآبکاریبشمارمی­رود. اگرتاخیرینباشدآزمونهراپیشازآزمونبرای جلوگیریازهرگونهعملیاتالکترولیتیتمیزکنید. بابکاربردنآزمونهبعنوانکاتد،مسرادرحدود1دقیقه دریکحمامحاویمحلولدرحدود200گرمبرلیترازسولفاتمس (II) پنجآبه(CuSO₄.5H₂O) و 20 گرم برلیتراسیدسولفوریک ((H₂SO₄دردمای 5±20 درجهسلسیوسومیانگینچگالیجریان30 آمپر برمترمربعرسوبدهید.

کافیاستکهآزمونهوآندهاقبلازاینکهدرحمامفروبردهشوند،بهمنبعجریانیمتصلشوند. درحالتیکهآزمونهچندروزبعدازرسوبکرومبکاربردهشود،آزمونهرادریکمحلولحاوی10تا20 گرمبرلیترنیتریکاسید65درجهسلسیوسبرایمدت4دقیقهغوطه­ورکنیدتاقبلازمرحلهرسوبمس برایآشکارشدنترک­هاکمککند. اندازهگیریرادرطولیانجامدهیدکهحداقل40ترکیا200تخلخل شمارششود.

پیوستپ

(الزامی)

روشآزموناندازهگیریضخامت

پ-1کلیات:استانداردملیایران… . ..روش­هایاندازه­گیریضخامتپوشش­هایفلزیونیکلرابیان می­کند. روش­هایزیربطورگستردهبکاربردهمی­شوند:

پ-2آزمون­هایمخرب

پ – 2-1 روشمیکروسکوپی

روشارائهشده­دراستانداردبند2-1رادرصورتنیازبکارببرید،بامحلولظاهرکننده نیتریکاسید/ استیکاسیدگلاسیالاشارهشدهدرآنویابرایپوشش­هایمسبهانضمامنیکل،محلولیازیکقسمت حجمیاستیکاسید (باچگالی40/1 گرمبرمیلیلیتر) به 5 قسمتحجمیاستیکاسیدگلاسیالبکاربرید.

یادآوری-کاربرداینمحلولحککاریقادرمی­سازدضخامتلایه­هایمختلفدر   پوشش­هایدویاسهلایهقابلتشخیص شدهوبنابرایناندازهگیریشوند.

پ-2-2 روشکولومتری

روشکولومتریدراستانداردبند 2-5ارائهشدهاست،اگرترکیبآنمعلومباشدبرای اندازه­­گیریکلضخامتپوششنیکلوضخامتمسوضخامتلایهآلیاژمسزیرلایهبکارمی­روددرهرنقطهرویسطح بااهمیتمی­تواندتوسطیکتوپباقطر20میلی­مترتماسیابد.

پ-2-3روشمیکروسکوپالکترونی(SEM)

اینروشدراستانداردملیبند2-13 ارائهشدهاستکهبرایاندازه­گیریضخامتلایه­هایمنفرد در پوشش­هایچندلایهبکارمی­رود.

پ-2-4 آزمونSTEP

ضخامتلایه­هایمنفردنیکلدرپوشش­هایدویاسهلایهمی­تواندتوسطآزمون STEPاندازه­گیریشود.

یادآوری-درصورتبروزاختلافروشکولومتریبرایاندازه­گیریضخامتپوششکرموبرایپوششنیکلباضخامتکمتراز10میکرومتربکارمی­رود. روشمیکروسکوپی برایاندازه­گیریضخامتپوشش­هاینیکلوزیرپوشش­­های10میکرومتروبالاتراستفادهمی­شود.

پ-3آزمون­هایغیرمخرب

پ-3-1- روشمغناطیسی(فقطقابلاستفادهبرایپوششهاینیکل)

روشارائهشدهدراستانداردبند2-6رابکاربرید.

یادآوری-اینروشبهتغییراتدرنفوذپذیریپوششحساساست.

پ-3-2روشبرگشتیاشعهبتا(فقطقابلاستفادهدرغیابزیرپوششمس)

روشارائهشدهدراستانداردبند2-9 رابکاربرید.

یادآوری–اینروشکلضخامتپوششرااندازه­گیریمی­کندکهشاملیکزیرلایهمس (درصورتوجود)است.ضخامتاینزیرپوششمی­تواندقابلتشخیصازپوشش­هایبیرونیشود.بابکاربردناینروشدرارتباطبااستاندارد بند 2-5، برای پوشش­های نیکل و کرم، و همچنین استاندارد بند 2-6 برای پوشش­هاینیکلوکروم آوردهشدهاست.

پ-3-3-طیفسنجیاشعهX

روشارائهشدهدراستانداردبند2-8رابکارببرید. 

پیوستت

(الزامی)

آزمونچکشخواری

ت-1 هدف

اینپیوستروشیبرایاندازه­گیریازدیادطولویژهچکش­خوارییانیکلالکتروترسیبیبررویقطعهآزمون ارائهمی­دهدومیانگینارزیابیچکش­خواریپوششرابیانمی­کند.

یادآوری-آزمونبرایکنترلکردناینکهنوعرسوبنیکلکهباالزاماتپوششمشخصشدهدرجدول7مطابقت می­کندودرارزیابیچکش­خواریسایرپوشش­هاهمکاربرددارد،مورداستفادهمی­باشد.

ت-2 اساسکار

اینآزمونبراساسخمشقطعهآزمونکهبانیکلآبکاریشدهودوریکمیلهباقطرمعینبرایتولیدیک حداقلازدیادطول8درصدتوسطآزمونحجمیپوششبرای آشکارسازیترک­دارشدنبکارمی­رود.

ت-3   وسایللازم

ت-3-1   میله باقطر1/0± 5/11 میلیمتر

ت- 4     آمادهسازیقطعهآزمون

قطعهآزمونبطول150 میلی متر به عرض 0/1 میلی­متر و ضخامت 1/0± 1 میلی­مترطبقروشزیرتهیهکنید:

یکورقازفلزپایهمناسبمشابهباماده­ایکهپوششدادهمی­شودبهجزورقبرنجنرماگرفلزپایهآلیاژ رویباشد،جداکنید. ورقبهقدریبزرگباشدتااینکهامکانبریدنباریکهآزمونحداقلبهعرض25میلی مترنوارراازآنبدهد.

تحتهمانشرایطودرهمانحمام،مطابقوسایلقبلی،بررویطرفجلادادهشدهورقبانیکلبه ضخامت 25میکرومترآبکاریانجاممی­گیرد. تکهآزمونهراازورقپوششدادهشدهبایکگیوتینیابرش تختببرید،لبهبلندآزمونراحداقلازسمتپوششدادهشدهبوسیلهسنگ­زنییالبهزین،گردیاپخ­دار کنید.

ت- 5      روشآزمون

قطعهآزمونرابهطرفپوششدادهشده،توسطفشاراعمالیپایداربازاویه180درجهمیلهخمکنیدتادو انتهایقطعهبا همموازیباشندومطمئنشویدکهتماسبینتکهآزمونهومیلهدرطولخمیدگیحفظشود، طرفمحدبتکهآزمونهخمیدهشدهرابصورتچشمیبرایرویتترک­هاموردآزمونقراردهید.

ت-6    بیاننتایج

پوششیراکهفرضمی­شودحداقلازدیادطول 8%رابرآوردهمی­کند،تهیهکنید.کهبعدازآزمونهیچ  شکافیدربینسطحمحدببوجودنیاید.

پیوستث

(الزامی)

تعیینگوگردموجوددرنیکلالکتروترسیبی

ث-1   اندازه­گیریتوسطاحتراقوتیتراسیونیدات

درصورتنیازمقدارگوگردالکتروترسیبینیکلبایداندازه­گیریشودکهاینکارتوسطسوختنیکتکه نمونهازنیکلدرحضوراکسیژندریککورهالقاییانجاممی­گیرد .      دی­اکسیدگوگردخارجشده،درمحلول اسیدیپتاسیمیدات /نشاستهجذبمی­شود. سپسمحلولباپتاسیمیداتتیترمی­شودکهاینمحلولبطور روزانهبرایجبرانتغییراتناشیازبازیافتدیاکسیدگوگرداستانداردمی­شود.

این روش برای نیکل الکترو ترسیبی شامل گوگرد قابل کاربرد است که گوگرد آن در محدوده 005/0درصدتا 5/0 درصد وزنی قرار گرفته است.

یادآوری-وسایلیعمومیبرایاینکاردردسترسهستندکهبااستفادهازروش­هایتشخیصهدایتگرماییومادون قرمز،دیاکسیدگوگردتولیدشدهازسوختنکارمی­کنندوتوسطتجهیزاتکامپیوتریبطورسریعمقدارگوگردرامیتوان قرائتکرد.

ث-2     اندازه­گیریتوسطتشکیلسولفیدوتیتراسیونیدات

متناوبامقدارگوگردنیکلالکتروترسیبیبایدتوسطتبدیلگوگردموجوددرنیکلبهسولفیدهیدروژن اندازه­گیریشودکهاینکارتوسطفرآوریباهیدروکلریکاسیدوهگزاکلروپلاتنیکاسید(بهعنوان شتابدهندهبرایانحلال)انجاممی­گیرد. سولفیدهیدروژنخارجشدهباسولفاترویآمونیاکیواکنش می­دهدوسولفیدرویتشکیلشدهبامحلولپتاسیمیداتتیترمی­شود.نتایجبراساسپتاسیمیداتبهعنوان استاندارداولیهمیباشند.

پیوستج

(اطلاعاتی)

مرجعشناسی

1-ISO 1458 (200), Metallic coatings- Electroposited coatings of nikel

2-ISO 4525 (2003), Metallic coatings- Electroposited coatings of nikel plus chromium onplastic materials.

3-ISO 4526 (2004), Metallic coatings- Electroposited coatings of nickel alloys for engineering purposes.

4-ISO 6158 (2004), Metallic coatings- Electroposited coatings of chromium for engineeringpurposes.

5-Annual Book of ASTM Standards 2002, ASTM International, West Conshohocken, PA,p. 489.

معرفی کتاب

استانداردهای پوشش نیکل و کروم و آبکاری پلاستیک

گردآوری :

علیرضا خلج زاده - کارشناس ارشد مهندسی مواد 

زهره سالاروند- عضو هیات علمی پژوهشگاه استاندارد

تعداد صفحات : 120 صفحه

ابعاد رقعی قیمت :100.000 ریال