استاندارد ملی ایران 8243 پوشش هاي تبديلي شيميايي - پوشش هاي تبديلي کروماته
شسته و نشسته بر روي آلومينيم و آلياژهاي آن-الزامات
Chemical conversion coating –
Rinsed and non-rinsed chromate conversion
coatings on aluminium and aluminium alloysRequirements
مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران به موجب قانون، تنها مرجع رسمي كشور است كه عهده دار وظيفه تعيين، تدوين و نشر استانداردهاي
ملي ( رسمي ) ميباشد.
تدوين استاندارد در رشته هاي مختلف توسط كميسيون هاي فني مركب از كارشناسان مؤسسه، صاحبنظران مراكز و مؤسسات علمي، پژوهشي،
توليدي واقتصادي آگاه ومرتبط با موضوع صورت ميگيرد. سعي بر اين است كه استانداردهاي ملي، در جهت مطلوبيت ها و مصالح ملي وبا توجه
به شرايط توليدي، فني و فن آوري حاصل از مشاركت آگاهانه و منصفانه صاحبان حق و نفع شامل: توليدكنندگان ،مصرف كنندگان، بازرگانان،
مراكز علمي و تخصصي و نهادها و سازمانهاي دولتي باشد.پيش نويس استانداردهاي ملي جهت نظرخواهي براي مراجع ذينفع واعضاي كميسيون
هاي فني مربوط ارسال ميشود و پس از دريافت نظرات وپيشنهادها در كميته ملي مرتبط با آن رشته طرح ودر صورت تصويب به عنوان استاندارد
ملي ( رسمي) چاپ و منتشر مي شود.
پيش نويس استانداردهايي كه توسط مؤسسات و سازمانهاي علاقمند و ذيصلاح و با رعايت ضوابط تعيين شده تهيه مي شود نيز پس از طرح و
بـررسي در كميته ملي مربوط و در صورت تصويب، به عنوان استاندارد ملي چاپ ومنتشرمي گردد. بدين ترتيب استانداردهايي ملي تلقي مي شود
كه بر اساس مفاد مندرج در استاندارد ملي شماره ((٥)) تدوين و در كميته ملي مربوط كه توسط مؤسسه تشكيل ميگردد به تصويب رسيده باشد.
مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران از اعضاي اصلي سازمان بين المللي استاندارد ميباشد كه در تدوين استانداردهاي ملي ضمن تـوجه به
شرايط كلي ونيازمنديهاي خاص كشور، از آخرين پيشرفتهاي علمي، فني و صنعتي جهان و استانداردهـاي بين المـللي استفـاده مي نمايد.
مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مي تواند با رعايت موازين پيش بيني شده در قانون به منظور حمايت از مصرف كنندگان، حفظ سلامت
و ايمني فردي وعمومي، حصول اطمينان از كيفيت محصولات و ملاحظات زيست محيطي و اقتصادي، اجراي بعضي از استانداردها را با تصويب
شوراي عالي استاندارد اجباري نمايد. مؤسسه مي تواند به منظور حفظ بازارهاي بين المللي براي محصولات كشور، اجراي استاندارد كالاهاي
صادراتي و درجه بندي آنرا اجباري نمايد.
همچنين بمنظور اطمينان بخشيدن به استفاده كنندگان از خدمات سازمانها و مؤسسات فعال در زمينه مشاوره، آموزش، بازرسي، مميزي و گواهي
كنندكان سيستم هاي مديريت كيفيت ومديريت زيست محيطي، آزمايشگاهها و كاليبره كنندگان وسايل سنجش، مؤسسه استاندارد اينگونه سازمانها و
مؤسسات را بر اساس ضوابط نظام تأييد صلاحيت ايران مورد ارزيابي قرار داده و در صورت احراز شرايط لازم، گواهينامه تأييد صلاحيت به آنها
اعطا نموده و بر عملكرد آنها نظارت مي نمايد. ترويج سيستم بين المللي يكاها ، كاليبراسيون وسايل سنجش تعيين عيار فلزات گرانبها و انجام
تحقيقات كاربردي براي ارتقاي سطح استانداردهاي ملي از ديگر وظايف اين مؤسسه مي باشد.
کميسيون استاندارد"پوشش هاي تبديلي شيميايي – پوشش هاي تبديلي کروماته شسته و نشسته بر روي
آلومينيم و آلياژهاي آن "
رئيس سمت يا نمايندگي
منصوري، يعقوب دانشگاه محقق اردبيلي
(دکتراي شيمي)
اعضاء
آقايي لشکري، وحيد شرکت کليد اورنگ
(کارشناس ارشد متالورژي)
ابراهيمفر، رضا اداره کل استاندارد و تحقيقات صنعتي آذربايجان شرقي
(کارشناس شيمي)
الفت شنب غازان، عليرضا اداره کل استاندارد و تحقيقات صنعتي آذربايجان شرقي
(کارشناس ارشد مهندس شيمي)
خسروي ، محمد شرکت ريخته گري تراکتورسازي تبريز
(کارشناس ارشد متالورژي)
عمراني خواه، جليل شرکت کلر پارس
(کارشناس ارشد شيمي)
دبير
قديمي کلجاهي، فريده اداره کل استاندارد و تحقيقات صنعتي آذربايجان شرقي
(کارشناس ارشد شيمي)
دويست و سي و چهارمين اجلاسيه کميته ملي استاندارد مکانيک و فلزشناسي
رئيس سمت يا نمايندگي
مصحفي، زهرا عضو هيئت علمي دانشگاه امير کبير
(کارشناس ارشد شيمي)
اعضاء
آقايي لشکري، وحيد شرکت کليد اورنگ
(کارشناس ارشد متالورژي)
اله ياري، حسن سازمان حمايت از حقوق مصرف کنندگان و توليد کنندگان
(کارشناس اقتصاد صنعتي)
دلفي، حسين نماينده مديريت مکانيک و فلزشناسي موسسه استاندارد
(کارشناس)
سرابي، علي اصغر عضو هيئت علمي دانشگاه امير کبير
(دکتراي متالورژي)
عقيلي، همايون نماينده معاونت تحقيقات صنايع فلزي موسسه استاندارد
(کارشناس)
قديمي کلجاهي، فريده اداره کل استاندارد و تحقيقات صنعتي آذربايجان شرقي
(کارشناس ارشد شيمي)
منصوري، يعقوب عضو هيئت علمي دانشگاه محقق اردبيلي
(دکتراي شيمي)
موسوي، ليلا کمک کارشناس نماينده مديريت هماهنگي تدوين استاندارد
(کمک کارشناس)
نواني، محمد دفتر منابع الکتريکي و فلزي
(کارشناس ارشد متالورژي)
نوروزي، سعيد مشاور و نماينده رياست موسسه استاندارد
(دکتري)
وصالي، رضا قائم مقام مدير عامل مرکز پژوهش متالورژي رازي
(کارشناس)
دبير
نوروزي زاده، حميرا نماينده مديريت هماهنگي تدوين استاندارد
(کارشناس)
پيشگفتار
اسـتاندارد "پوشـش هـاي تبديلـي شـيميايي – پوشش هاي تبديلي کروماته شسته و نشسته بر روي آلومينيم و آلياژهاي آن –
الـزامات" كـه توسـط كميسـيون فنـي مربوطه تهيه و تدوين شده و در دويست و سي و چهارمين جلسه كميته ملي استاندارد
مکانيک و فلز شناسي مورخ ۸۴/۶/۲۰ مورد تصويب قرار گرفته است، اينك به استناد بند يك ماده سه قانون اصلاح قوانين و
مقررات مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ابران مصوب بهمن ماه ١٣٧١ بعنوان استاندارد ملي ايران منتشر مي شود.
بـراي حفظ همگامي و هماهنگي با تحولات و پيشرفتهاي ملي و جهاني در زمينه صنايع ، علوم و خدمات، استاندارد هاي ملي
ايـران در موقـع لـزوم و تجديد نظر خواهد شد و هرگونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل اين استاندارد ها ارائه شود ، در
هـنگام تجديد نظر در كميسيون فني مربوطه مورد توجه قرار خواهد گرفت بنابر اين براي مراجعه به استاندارد هاي ملي ايران
بايد از آخرين تجديد نظر آنها بهره گيري كرد.
در تهيه و تدوين اين استاندارد سعي شده است كه ضمن توجه به شرايط و نيازهاي جامعه، در حد امكان بين اين استاندارد و
اسـتاندارد ملي كشورهاي صنعتي پيشرفته هماهنگي ايجاد شود. منبع و ماخذي كه براي تهيه اين استاندارد به كار رفته به شرح
زير است :
ISO 10546, 1993: Chemical conversion coating – Rinsed and non-rinsed chromate
conversion coatings on aluminium and aluminium alloys
بر روي آلومينيم و آلياژهاي آن ٢ و نشسته ١ پوشش هاي تبديلي شيميايي – پوشش هاي تبديلي کروماته شسته
١ هدف و دامنه کاربرد
هـدف از تدويـن ايـن اسـتاندارد، تعييـن الـزامات مـربوط بـه پوششهاي تبديلي کروماته شسته و نشسته بر روي آلومينيم و
آلياژهاي آن ميباشد که براي حفاظت در برابر خوردگي و به عنوان پايهاي براي ساير پوششها کاربرد دارد.
٢ مراجع الزامي
مدارک الزامی زير حاوی مقرراتی است که در متن اين استاندارد به آنها ارجاع داده شده است. بدين ترتيب آن مقررات جزئی از
ايـن اسـتاندارد محسوب می شود. در مورد مراجع دارای تاريخ چاپ و/ يا تجديد نظر، اصلاحيه ها و تجديد نظرهای بعدی اين
مـدارک مـورد نظـر نيسـت. معهذا بهتر است کاربران ذينفع اين استاندارد، امکان کاربرد آخرين اصلاحيهها ها و تجديد نظرهای
مـدارک الزامـی زير را مورد بررسی قرار دهند. در مورد مراجع بدون تاريخ چاپ و/ يا آخرين چاپ و/ يا تجديد نظر آن مدارک
الزامی ارجاع داده شده مورد نظر است.
استفاده از مرجع زير برای کاربرد استاندارد الزامی است:
١-٢ اسـتاندارد ملـي ايران شماره ٥٩٠٥ : سال ١٣٨٠ رنگها و جلاها- روش تعيين چسبندگي قشر خشک رنگ با استفاده از
دستگاه برش متقاطع و نوار چسب
ISO 3892 : 1980 Conversion coatings on metallic materials- Determination of ٢-٢
coating mass per unit area – Gravimetric methods.
ISO ٣-٢
4519: 1980 Electrodeposited metallic coatings and related finishes- Sampling
procedures for inspection by attributes.
ISO ٤-٢
9227:1990 Corrosion tests in artificial atmospheres- Salt spray tsets.
IEC ٥-٢
68-2-3: 1969 Environmental testing- Part 2: Tests-Test Ca:Damp heat,steady
state.
1- Rinsed
2- Non-rinsed
IEC ٦-٢
130-1: 1988 Connectors for frequencies below 3 MHz-Part 1: General
requirements and measuring methods.
٣ اصطلاحات و تعاريف
در اين استاندارد ملي واژه ها و/يا اصطلاحات با تعاريف زير به کار ميرود:
١-٣ پوششهاى کروماته شسته
پوشـش هـاي کـروماته کـه قـبل از خشـک شدن با آب شسته شده اند. اين نوع پوشش براي قطعات ساخته شده از آلومينيم
بهروش اکسترودي
کاربرد دارد. ٥ و نيز کلافهاي آلومينيم ٤ ، ريختهگري ٣
٢-٣ پوششهاى کروماته نشسته
پوشش هاي کروماته که بلافاصله پس از مرحله کروماته شدن بدون تماس با آب خشک مي شوند. اين پوشش خاص عموما
در کلافهاي آلومينيم که بلافاصله پوشش رنگ يا چسب دريافت مي کند، مورد استفاده قرار ميگيرد.
٤ آماده سازي سطح
قسمتهاي مورد نظر براي کروماته شدن، بايد تميز شده و اساسا عاري از هرگونه اکسيدشدگي، فلس يا آلودگي هاي برادههاي
فلزي، گرد و غبار حاصل از آسياب ، روغن، چربي، روانکننده ، عرق دست يا هرگونه آلودگيهاي مضر بر روي پرداخت
قرار گيرند. ٦ نهايي باشد. بنابراين تمام قسمتها بايد قبل از کروماته شدن تميز شده و در صورت لزوم در محلول اکسيدزدا
شکل ب.١ (پيوست ب) مراحل مختلف فرآيند آمادهسازي سطح را نشان ميدهد. قبل از مرحله کروماته شدن نشسته ، سطوح
بايد از نمک هاي محلول غيرفعال عاري شوند.
٥ روش اعمال پوشش هاي کرومات
در مورد فلزات غير از آلومينيم به منظور جلوگيري از خوردگي گالوانيک، بهتر است تاثيردهي در محلول
کروماته کننده ديگري انجام گيرد.
پوششهاي تبديلي کرومات عموما به روش غوطه وري اعمال ميشوند. اين پوشش ها ممکن است با روش آب
، پاشش، پوشش غلطان يا روش هاي ماليدن نيز اعمال شوند. روش به کار رفته براي فرآيند کروماته کردن بايد ٧ گرفتگي
مطابق دستورالعملهاي اجرايي باشد. محلولهاي کروماته کننده معمولا اسيدي بوده و شامل نمکهاي کروم ٦ ظرفيتي
و/يا نمکهاي کروم ٣ ظرفيتي با ساير اجزايي که ممکن است بر روي شکل ظاهري و سختي لايه موثر باشد، همراه
1- Extruded aluminium fabricated
2-Casting
3- Long coils
4- Pickled
5- Inundation
شوند. رنگ لايه و در نتيجه نوع پوشش تبديلي، بستگي به ترکيب محلول کروماته کننده دارد، اما از pH ، دما، مدت
زمان واکنش، هم زدن محلول و ماهيت و شرايط سطح آلياژ تحت واکنش نيز متاثر ميشود.
در حالت پوششهاي کروماته شسته، شستشوي نهايي با آب لازم است. اگر تاثيردهي کرومات شسته بهعنوان پايه براي
پوششهاي اضافي مهم باشد بايد سطح را با آب خالصي که هدايت الکتريکي آن کمتر از ١٠٠ ميکروزيمنس بر سانتيمتر
ميباشد، شستشو داد. اگر آب داغ بهعنوان شستشودهنده نهايي بعد از اجراي کروماته کردن مورد استفاده قرار گيرد، لازم
خواهد بود که زمان شستشو به منظور جلوگيري از انحلال کروم ٦ظرفيتي تا حد ممکن کوتاه باشد. دماي خشک کردن
(که در سطح قطعات اندازهگيري ميشود) نبايد از ٦٥ درجه سلسيوس براي پوششهاي کرومات و ٨٥ درجه سلسيوس
اضافي جلوگيري شود. ٨ براي پوشش هاي فسفوکرومات تجاوز کند تا از آبگيري
توصيه ميشود خشک کردن پوشش کرومات نشسته مطابق دستورالعمل سازنده صورت گيرد.
اگر پوشش کرومات به عنوان آستر براي پوشش لاک باشد، قبل از به کار بردن لاک، عمل خشک کردن بايد در ٢ مرحله
انجام گيرد: خشک کردن اوليه در دمايي که از ٦٥ درجه سلسيوس تجاوز نکند و خشک کردن ثانويه در ١٠٠ تا ١١٠
درجه سلسيوس به منظور دستيابي به بهترين چسبندگي.
يادآوري- گرمادهي در دماي ١٠٠ تا ١١٠ درجه سلسيوس با مقاومت خوردگي محل هاي لاک نشده سازگاري
ندارد.
٦ الزامات پوشش
کليات ١-٦
پوششهاي تبديلي کرومات در اثر زماندهي با آبگيري سخت ميشوند. بنابراين توصيه ميشود در ٢٤ ساعت اول پس از
واکنش، با احتياط جابجا شوند. هرگونه آزموني(شامل آزمونهاي خوردگي) بعد از اين مدت انجام گيرد.
پوشـشهـاي کـرومات-فسـفات سـبز پـس از يـک دوره طولاني تر، معمولا ١ تا ٢ ماه قرار گرفتن در دماي اتاق بيشينه
مقاومت خوردگي را به دست ميآورند.
٢-٦ ٩ مقاومت عايق الکتريکي
لايههاي درخشان کرومات بي رنگ، زرد روشن يا سبز روشن که جرم کمي در واحد سطح دارند،
مقاومت الکتريکي بين تماس الکتريکي و آلومينيم را به ميزان کمي افزايش ميدهند. به هنگام اندازه
گيري در ولتاژ مدار باز ٩ ولت و جريان ٢ آمپر مطابق با استاندارد بند ٦-٢ بهتر است مقاومت کمتر از
٠/١ اهم باشد.
1- Dehydration
2- Electrical insulation resistance
در مـورد پوشش هاي پررنگ قهوه اي، زرد يا سبز، افزايش در مقاومت در تماس الکتريکي
، و افزايش ١٠
جرم در واحد سطح لايه کرومات مشاهده ميشود.
چسبندگي ٣-٦
پوششها بايد چسبنده بوده و پودرمانند نباشند. براي اندازهگيري چسبندگي پوششهاي تبديلي کرومات روي آلومينيم
آزمون عملي وجود ندارد. با اين وجود، يک ارزيابي تجربي چسبندگي براساس اندازه گيري چسبندگي يک لايه آلي
ثانوي که بر روي آلومينيم کروماته شده اعمال ميشود، ميتوان انجام داد. در صورتي که مشخص شده باشد، پوشش
تبديلي کرومات بايد آزمون چسبندگي پوشش آلي را که در استاندارد بند١-٢ مشخص شده است بگذراند.
٤-٦ مقاومت به خوردگي
اگر آزمون پاشش نمک خنثي که در استاندارد بند ٤-٢ مشخص شده است انجام گيرد، ٣ آزمونه مجزا بايد به مدت ذکر
شده در جدول ١ تحت آزمون قرار گيرند، بدون اين که بيش از ٨ لکه يا حفره قابل رويت با چشم غير مسلح نمايان
شود. قطر هيچکدام نبايد بزرگتر از ١ ميليمتر باشد. سطح هريک از آزمونهها نبايد بيشتر از ٥ لکه يا حفره با قطري
بزرگتر از ١ ميلي متر داشته باشد. لکههاي موجود در فاصله ١٠ ميليمتري از لبه هاي آزمونه شمارش نميشوند.
بهعنوان يک روش آزمون مقاومت خوردگي ، آزمون D از استاندارد بند ٥-٢ قابل کاربرد است.
٥-٦ مقدار پوشش در واحد سطح
مقدار پوشش در واحد سطح با مقادير داده شده در جدول ٢ بايد مطابقت داشته باشد.
روش مشخص شده در استاندارد بند ٢-٢ بايد مورد استفاده قرار گيرد.
١-٥-٦ اهميت جرم پوشش
بهـتر اسـت در نظر داشته باشيم که جرم پوشش سنگين تر، هميشه کارايي بهتري ندارد به ويژه زماني که
پوشش براي يک لايه آلي يا پايه چسب اعمال مي شود.
جدول١- مقاومت خوردگي نسبي
آلياژهاي ريخته گري
شده با محتواي سيليکون
١ طبقه پوشش (ساعت) ٢ زمان قرار گيري
1- Electrical contact resistance
شده با محتواي سيليکون
بيشتر از ١درصد
آلياژهاي قابل گرمادهي و آلياژهاي
ريخته گري شده با محتواي سيليکون
کمتر يا معادل ١ درصد
آلياژهاي شکل داده شده غير قابل گرمادهي
٤٨
٢٤
١٢
٤٨
٣٣٦
١٦٨
١٢٠
٣٣٦
٥٠٠
٢٥٠
١٦٨
٥٠٠
١
٢
٣
٤
١ : اعداد بر پايه کاربردهاي سنتي مشخص شده اند و نمايانگر درجه مقاومت خوردگي نمي باشد. زمان مشخص شده براي قرارگيري در
معرض شرايط آزمون فقط براي سطوح کروماته شده بدون پوششهاي اضافي موثر است. آزمون هيچگونه اطلاعاتي براي کارآيي سطح
که به طور اضافي با يک لايه آلي پوشش داده شده باشد ارايه نمي دهد.
٢: زمان قرارگيري در معرض شرايط آزمون، مشخص کننده مقاومت خوردگي نسبي طبقههاي مختلف بر روي آلياژهاي متفاوت مي
باشد، اما ارتباط مستقيمي بين عملکرد در آزمون پاشش نمک خنثي و عملکرد واقعي آن وجود ندارد.
جدول٢- طبقه بندي پوشش هاي کرومات
مقدار پوشش در واحد سطح محافظت خوردگي
گرم بر متر مربع
طبقه شکل ظاهري
بيشينه مقاومت خوردگي که عموما در پرداخت نهايي مورد
استفاده قرار مي گيرد.
١ زرد تا قهوه اي ١/٣-٣
مقاومت خوردگي متوسط مورد استفاده به عنوان پايه رنگ
و براي اتصال به لاستيک
٠/٢-١/٣ (درخشان تا روشن )زرد ٢
٣ بي رنگ ٠/٠٥-٠/٢ تزئيني، مقاومت خوردگي جزئي، مقاومت کم عايق
٢-٥ سبز ٤
٠/٢-٢ روشن سبز ٥
مقاومت خوردگي متوسط مورد استفاده به عنوان پايه رنگ
و براي اتصال به لاستيک
٠/٠٥-٠/٢ رنگ بي ٦
يادآوري- هيچ رابطه اي بين عدد مشخص کننده طبقه و ميزان مقاومت در برابر خوردگي وجود ندارد. عدد مشخص کننده طبقه بر پايه
کاربردهاي سنتي و براي مقايسه با استانداردهاي ملي مشخص شدهاند. جرم پوشش بهتر است مطابق با استاندارد بند٢-٢ اندازهگيري
شود.
٦-٦ شناسايي پوشش
حضـور کـروم در پوششهاي تبديلي و شناسايي طبقه مناسب با استفاده از وضعيت ظاهري و نيز با آزمون هاي توصيف
شده در پيوست الف مي تواند اثبات شود.
١-٦-٦ پوشش هاي کرومات (طبقه ١ تا ٣)
تعييـن حضـور کـروم و عـدم حضـور فسـفات در پوشش، نشانگر پوشش تبديلي کرومات است. روش
آزمون تعريف شده در بند الف.٢ و الف.٣ بايد مورد استفاده قرار گيرد.
٢-٦-٦ پوششهاي کرومات-فسفات (طبقه ٤ تا ٦)
تعيين حضور فسفات و کروم و عدم حضور فلز روي، به منظور تشخيص پوشش هاي کرومات-فسفات
از پوششهاي آندايز يا پوشش هاي روي-فسفات ضروري است. روش آزمون تعريف شده در بند الف.
٢ و الف.٣ بايد مورد استفاده قرار گيرد.
٧ نمونه برداري و آزمونه ها
مگر در مواردي مشخص شده باشد، طرح نمونه برداري استاندارد بند ٣-٢ بايد براي آزمون پوشش ها
مورد استفاده قرار گيرد.
توصيه ميشود آلياژ و سطح آزمونهها مشابه قطعاتي باشند که از آنها انتخاب ميشوند. بهتر است اندازه آن ها ١٠٠ در
١٥٠ ميلي متر باشد. آلياژ و سطح آزمونه ها مشابه قطعاتي باشند که که معرف آنها هستند.
٨ طبقه بندي
محدوده پوشش هاي کرومات مي تواند از قهوهاي ( پوششهاي ضخيم براي بيشينه حفاظت خوردگي)
تا زرد (پوششهايي با ضخامت متوسط ، مناسب براي پايه هاي لايه آبي) و يا بي رنگ (پوشش هاي
نازک مناسب براي حداقل مقاومت عايق) را در برگيرد. پوشش هاي زرد از زرد طلايي تا زرد روشن
درخشان متفاوت ميباشد. محدوده رنگ پوشش هاي کرومات-فسفات از سبز تا سبز روشن درخشان
متغير است.
١١ پرداخت کنندهها به ندرت تامين هاله رنگ
دقيق پوشش هاي تبديلي کرومات را تضمين مي کنند. در
صورتي که هاله رنگ مشخصي مورد نياز باشد، مي توان پوشش کروماته شده را که جرم واحد سطح آن
بيش از ٠/٤ گرم بر مترمربع باشد رنگ آميزي کرد ولي بايد انتظار داشت که مقاومت خوردگي آن ها
مشابه پوشش هاي بدون رنگ باشد. بايد توجه داشت که رنگ و يکنواختي آن از آلياژي به آلياژ ديگر و
١٣ تفاوت خواهد کرد. درخشش و گوناگوني و تنوع ١٢ نيز از سطح جلا داده شده تاسطح اچ شده
چگالي رنگ از سطحي به سطح ديگر طبيعي است و نبايد به عنوان نشانهاي براي کيفيت پايين تلقي
1-Shades of colour
2- Etched surface
3- Variation
گردد. سطوح پوشش داده شده به ٦ طبقه تقسيم ميشود. بهترين خصوصيات آنها در جدول ٢ فهرست
شدهاند.
پيوست الف
آزمون کيفي ترکيب لايه ها
(اطلاعاتي)
الف.١ معرف ها
در طول آزمون فقط از معرف هايي با خلوص تجزيهاي و آب مقطر يا آب يونزدايي شده استفاده کنيد.
الف.١. ١ سديم هيدروکسيد، محلول تقريبا ٥ درصد جرمي/جرمي.
الف.٢ .١ سديم هيدروکسيد، محلول تقريبا ٢٠ درصد جرمي/جرمي.
الف.٣ .١ هيدروژن پراکسيد، محلول تقريبا ٣٠ درصد جرمي/جرمي.
الف.٤. ١ استيک اسيد، محلول تقريبا ١٠ درصد جرمي/جرمي.
الف.٥. ١ سرب نيترات ، محلول تقريبا ١٠ درصد جرمي/جرمي.
الف.٦ .١ نيتريک اسيد غليظ، محلول تقريبا ٦٥ درصد جرمي/جرمي با چگالي ١/٤٠ گرم بر ميليليتر.
الف.٧ .١ نيتريک اسيد، محلول تقريبا ٣٨ درصد جرمي/جرمي ،اين محلول را با مخلوط کردن ١ قسمت حجمي نيتريک
اسيد بند الف.٦. ١ با يک قسمت حجمي آب تهيه کنيد.
الف.٨ .١ معرف آمونيوم موليبدات ، [٨٨/٥ ، [(NH4)6Mo7O24.4H2O گرم آمونيوم موليبدات ، ٣٤ ميليليتر
محلول آبي آمونيوم هيدروکسيدبا ٢٥درصد جرمي/جرمي آمونياک و ٢٤٠ گرم آمونيوم نيترات (بند الف.٩. ١) مخلوط کنيد. در
آب حل کرده و به هم بزنيد و تا ١ ليتر رقيق کنيد.
الف.٩ .١ آمونيوم نيترات،
الف.١٠. ١ هيدروکلريدريک اسيد، محلول تقريبا ٢٥ درصد جرمي/جرمي.
الف.١١ .١ پتاسيم هگزا سيانو فرات(K4Fe(CN)6] ،(II] محلول تقريبا ٥ درصد جرمي/جرمي.
الف.١٢ . ١ سولفوريک اسيد، محلول تقريبا ٢٥ درصد جرمي/جرمي.
الف.١٣ .١ فنل فتالئين، (C20H14O4) محلول تقريبا ٠/٥ درصد جرمي/جرمي در اتانول.
الف.٢ آزمون کروم
يک آزمونه با سطح ٣٠٠ سانتيمتر مربع با ٥٠ ميليليتر محلول سديم هيدروکسيد (بند الف.١. ١) که به آن
٥ ميليليتر محلول هيدروژن پراکسيد (بند الف.٣. ١) اضافه شده است ، اثر داده مي شود. محلول در دماي
٥٠ تا ٦٠ درجه سلسيوس روي آزمونه ريخته ميشود، در صورت لزوم، تا برداشته شدن کامل لايه اين
عمل را تکرار ميشود. محلول حاصل جمعآوري شده جوشانيده مي شود تا تمام هيدروژنپراکسيد آن
تخريب شود (حدود ٥ تا ٦ دقيقه)، سپس محلول سرد شده و با محلول سرب نيترات (بند الف.٥ .١)
رسوب داده مي شود.
رسوب زردرنگ نشاندهنده وجود کروم ٦ ظرفيتي ميباشد. کمترين مقدار کروم قابل تشخيص با اين روش
در حدود ٥ ميليگرم کروم در متر مربع سطح است.
الف.٣ آزمون فسفات
براي آزمون حضور فسفات در لايه کروماته، يک آزمونه با سطح ١٠٠ سانتيمترمربع برداشته ميشود. اين
سطح با ١٠٠ ميليليتر محلول سديمهيدروکسيد(بند الف.١. ١) در دماي ٨٠ تا ٩٠ درجه سلسيوس تا انحلال
کامل لايه يا حداقل رويت واضح آن ، برسطح تاثير داده ميشود، محلول حاصل صاف شده و ٢٥ ميليليتر
از محلول زيرصافي توسط محلول نيتريک اسيد (بند الف.٧. ١) اسيدي ميشود، سپس ١٠ ميليليتر معرف
آمونيوم موليبدات (بند الف.٨ .١) و ٥ گرم آمونيوم نيترات (بند الف.٩ .١) به آن افزوده ميشود. نمونه به
مدت ١٥ دقيقه به حال خود گذاشته ميشود.
تشکيل رسوب زردرنگ نشاندهنده وجود فسفات ميباشد. کمترين مقدار کروم قابل تشخيص با اين روش در
حدود ٤٠ ميليگرم P2O5 در متر مربع سطح است.
الف.٤ آزمون فلز روي
براي آزمون حضور فلز روي در لايه، يک نمونه با سطح ١٠٠ سانتيمترمربع برداشته مي شود. اين سطح با ٥٠ ميليليتر محلول
نيـتريک اسـيد(بند الف.٦. ١) در دماي اتاق اثر داده مي شود تا اينکه لايه بهطور کامل حل شود يا اين که حداقل به وضوح بر
روي سـطح تاثير کند. محلول حاصل به وسيله پشم شيشه صاف شده و ٢٥ ميليليتر از محلول زيرصافي توسط محلول سديم
هيدروکسـيد (بـند الـف.٢. ١) خنثـي ميشود، تا اين که محلول در حضور معرف فنل فتالئين (بند الف.١٣. ١) ارغواني شود.
سـپس محلول با افزايش ١٠ قطره سولفوريک اسيد (بند الف.١٢ .١) جزئي اسيدي مي شود. پس از افزايش ٥ ميليليتر محلول
پتاسـيم هگزاسـيانوفرات(II) (بند الف.١١ .١) تشکيل رسوب سفيد مايل به سبز نشاندهنده وجود فلز روي ميباشد. کمترين
مقدار فلز روي قابل تشخيص با اين روش در حدود ٢٠ ميليگرم فلز روي در متر مربع سطح است.
پيوست ب
انتخاب ترتيب واکنش
(اطلاعاتي)
شکل ب.١- مراحل اثردهي کروماته شدن آلومينيم و آلياژهاي آن
شکل ب.١- شماي کروماته شدن آلومينيم و آلياژهاي آن
چربي زدايي
محلول اسيدي محلول قليايي محلول آلي آبي
شستشو با آب سرد
حلال آلي
قطعهشويي ( اکسيژن زدايي، قطعه شويي مات، سوزاندن)
(قليا يا اسيد)
شستشو با آب سرد
براق کردن(نيتريک اسيد و هيدروفلوريک اسيد)
شستشو با آب سرد
کروماته کردن
سبز شفاف- زرد- سبز
شستشو با آب سرد
شستشو با آب داغ
(کمتر از ٦٠ درجه سلسيوس)
خشک کردن ثانويه
(دماي ١٠٠ تا ١١٠ درجه سلسيوس)
خشک کردن در دماي کمتر از
٦٥ درجه سلسيوس
خشک کردن در دماي کمتر از ٨٥ لاک زني
درجه سلسيوس
به منظور اجتناب از پراکنده شدن مواد شيميايي و خطر خوردگي شستشو بايد با دقت زيادي انجام گيرد.
ICS: 25.220.20
صفحه: ١٠
