استاندارد B15 4140 پوشش هاي كروم الكتروليتي روي قطعات پلاستيكي  - آبکاری پلاستیک

1- موضوع و دامنه كاربرد

استاندارد حاضر در برگيرنده پوشش هاي الكتروليتي مورد استفاده بر روي قطعات پلاستيكي است.

اين لايه هاي الكتروليتي، كروم- نيكل يا كروم – نيكل- مس ممكن است باعث شكنندگي قطعات پلاستيكي شوند كه تحت نيرو قرار دارند؛ به همين خاطر مناطق موجود در نصب ها يا اتصالات بايد بدون پوشش باشند.

با توجه به طراحي قطعات، پوشش ها به دو دسته تقسيم مي شوند:

• قطعات بيرون خودرو
• قطعات داخل خودرو

2- نحوه بيان در مدارك

پوشش مورد استفاده پس از شاخص استاندارد حاضر به وسيله نمادهايي (1-3) مشخص شده اند.

مثال:PL- RE- M مطابق با استاندارد B15 4140

تذكر:علاوه بر تعيين مشخصات استاندارد حاضر، قطعات بايد با موارد تعيين شده در عملكردهاي 100 يا 300 استانداردهاي B620100 و B620200(مربوط به قطعات پلاستيكي) مطابقت داشته باشد. ضمناً قطعات پلاستيكي اخير الذكر نيز بايد مطابق با استاندارد حاضر بيان شوند.

3- تعريف پوشش ها

1-3- نشانه گذاري

گروه اول شاملدو حرف نشانگر اين هستند كه پوشش روي قطعه پلاستيكي به كار مي رود: PL

دو حرف دومي كه در گروه ديگري قرار گرفته اند، با توجه به طراحي قطعات خودرو نشانگر اين هستند كه پوشش به چه گروهي تعلق دارد يعني:

• RE براي قطعات خارجي
• RI براي قطعات داخل

يك حرف هم معرف شكل ظاهري است:

M براي مات، S برايحالت اطلسي ، B براي براق و غيره.

مثال:PL-RE-M يا PL-RI-S و غيره.

2-3- جدول پوشش هاي گوناگون

پوشش هاي مورد استفاده به جز موارد متناقضي كه در نقشه قيد شده اند، عبارتند از:

1-2-3- موردي كه در آن از يك زير لايه مسي استفاده مي شود.

تذكر: (1)نسبت مس/ نيكل ترجيحاً بايد بيشتر يا مساوي 2 باشد (مطابق با صلبيت قطعه).

ضخامت هاي مس و نيكل، حداقل ضخامت هاي اعمالي در نظر گرفته مي باشند.

توضيح:در صورت استفاده از پوشش نيكل دولايه اي (Duplex) يا Bi- nickel، ضخامت كلي نيكل بايد از يك لايه نيكل نيمه براق (چكش خور)، با حداكثر ضخامت 3/2 و يك لايه نيكل براق، با حداقل ضخامت 3/1 تشكيل شده باشد (اين ضخامت ها بايد با برش ميكروگرافي مورد بررسي قرار گيرند).

2-2-3- موردي كه در آن از لايه زيرين مسي استفاده نمي شود.

اين مورد مربوط به يك نيكل ”خاص“ (نيمه براق ستوني) است:

توضيح:تنها پوشش تأييد شده از اين نوع، پوشش فرمول بندي شده توسط شركت Enthone- oMi است كه مربوط به روش MONOLITH مي باشد.

تذكر:(2) نسبت نيكل خاص / نيكل بايد ترجيحاً بيشتر يا مساوي 2 باشد (مطابق با صلبيت قطعه).

ضخامت هاي نيكل خاص و نيكل، معادل حداقل ضخامت هاي اعمالي در نظر گرفته باشند.

4- آزمايشات و كنترل ها

مقاومت پوشش در برابر خوردگي بستگي به ضخامت پوشش هاي گوناگون و تعداد ترك هايا تخلخل هاي پوشش كروم دارد.

ترك ها يا تخلخل هاي ريز در لايه نيكل باعث مي شود كه ترك يا تخلخل ها در لايه رسوبي كروم منظم باشند.

1-4- ترك يا تخلخل در پوشش كروم

اندازه گيري ترك يا تخلخل با بررسي سطح پوشش كروم بوسيله ميكروسكوپنوري انجام مي شود (روش در ضميمه آورده شده است).

1-1-4- كروم با ترك هاي ريز يا ميكروسكوپي

تركهاي لايه رسوبي كروم بايد حداقل 250 ترك در سانتي متر خطي باشد (شبكه ترك هاي بسته).

2-1-4- كروم با تخلخلهاي ميكروسكوپي

تخلخل در لايه رسوبي كروم بايد حداقل 10000 سوراخ زير در سانتي متر مربع باشد.

2-4- اندازه گيري ضخامت پوشش

يكي از روش هاي زير را براي اندازه گيري انتخاب كنيد:

• اندازه گيري با روش حل كردن آندي، مطابق با روش آزمايشD25 1056.
• اندازه گيري با ميكروگرافي، مطابق با روش آزمايشD25 1057.

در صورت بروز اختلاف نظر، تنها روش ميكروگرافي معيار مي باشد.

اندازه گيري بايد روي بخش مدنظر انجام شده و در نقشه مشخص شود.

3-4- مقاومت در برابر شوك حرارتي (قطعات داخلي و خارجي)

اين تست، پيوستگي ميان مواد پلاستيكي و پوشش فلزي را مورد بررسي قرار مي دهد.

نمونه آزمايش به مدت 24 ساعت تحت سيكل حرارتي ذيل قرار مي گيرد:

• 7 ساعت در دماي 80
• 30 دقيقه در دماي محيط
• 16 ساعت در دماي 30-
• 30 دقيقه در دماي محيط

براي قطعات خارجي چهار سيكل و براي قطعات داخلي يك سيكل اعمال كنيد.

در پايان هر سيكل، نمونه را مورد بررسي قرار دهيد.

هيچگونه عيب و نقص مانند پوسته شدن، ترك، از هم گسيختگي و تغيير شكل نبايد در قطعات پوشش دار ديده شود.

4-4- مقاومت در آزمايش cass-test (قطعات خارجي)

قطعات بايد قبل از آزمايش، سه بار تحت سيكل حرارتي (قطعات خارجي) به شرح زير قرار گيرند:

• 60 دقيقه در دماي 30-
• 15 دقيقه در دماي محيط
• 60 دقيقه در دماي 80
• 15 دقيقه در دماي محيط

پس از سيكل هاي حرارتي، قطعات بايد 48 ساعت تحت آزمايشcass-test قرار گيرند. اين آزمايش ترك هاي نامرئي ايجاد شده در اثر شوك هاي حرارتي را آشكار مي سازد.

اين آزمايشات بايد روي قطعات گوناگون اعمال شوند.

ارزيابي نتايج پس از آزمايشcass-testمطابق با روش آزمايشD23 1001 اعمال مي شود. سطح قطعه مورد تست بايد حداقل معادلdm²1 باشد. اگر قطعه بيش از حد كوچك باشد،‌ بايد تعداد قطعات را تا جائي افزايش داد كه بهdm²1 برسد.

اين آزمايشات براي اهداف زير اعمال مي شوند:

• براي تأييد: قبل و بعد از شبيه سازي مونتاژقطعه تزئيني روي پايه اش
• براي كنترل: رويقطعه تزئيني

5-4- مقاومت در برابر سيكل هاي آب و هوائي ”تأثير گلخانه اي“

اين آزمايش مربوط به قطعات داخلي در معرض تماس از نوع دكمه، برچسب كلگي ياسر دسته دنده، دستگيره بازكردن درب و .. مي باشد.

هدف از اين آزمايش پيدا كردن قطعاتي است كه معايب قالبگيري و انسجام در طول عمر خودرو از خودنشان مي دهند.

اين معايب به شرح زير در قطعات ظاهر مي شوند:

• حفره هاي ريز
• خطوط جوش : فرورفتگي كروم در سطح خطوط جوش خورده پايه پلاستيكي
• تغيير شكل: فرورفتگي كروم متصل به ترك هاي روي پايه پلاستيكي
• پوسته شدن يا تاول : كاهش پيوستگي ميان پايه و لايه فلزي

اين سيكل، به مدت 2 ساعت كامل، براي شبيه سازي تغييرات حرارتي در يك روز تابستاني طراحي شده است.

مقادير انتخابي، ماحصل ثبت هاي حرارتي اعمال شده روي خودروهاي مجهز به سنسورهاي حرارتي است كه اين خودروها در مناطق طبيعي Rochegude (جنوب فرانسه) و Arizona (آمريكا) در معرض آفتاب قرار گرفته اند.

سيكل آب و هوايي ”تأثير گلخانه اي“

زمان برحسب دقيقه

قطعه ها بايد به عنوان نمونه آزمايش در نظر گرفته شده و تحت آزمايشات قبلي، پيرسازي حرارتي، شوك، برش و غيره قرار نگرفته باشند.

10 نمونه از يك مجموعه در لحظات مختلف توليد (شروع، پايان و نمونه برداري‌هاي ميان توليد) براي آزمايش برداشته مي شوند.

دو سطح الزامات وجود داردكه عبارتند از:

• مقاومت در 10 روز :

• 2/24×10= 120 سيكل براي قطعاتي كه در معرض تماس كم مي باشند (دكمه ها، توري هاي استيل و غيره).
• ·2/24×20= 240 سيكل براي قطعاتي كه داراي تماس زياد و ياً دائمي مي باشند (برچسب دسته دنده).

• مقاومت در 20 روز:

هر 24 ساعت يك بار بايد شرايط بروز معايب، ثبت شود.

براي مقاومت ده روزه بايد ده ثبت و براي مقاومت بيست روزه بايد 20 ثبت اعمال شود.

نتايج به شكل زير طبقه بندي مي شوند:

• - 1 موردي مشاهده نشده
• -2 بروز حفره هاي ريز، خط جوش ، تغيير شكل و پوسته شدن  يا تاول جزئي (اين موارد از عيوب جزئي است).
• -3تشديد شدن معايب (كه كاملاً قابل مشاهده بوده و باعث كاهش زيبايي ظاهري است).
• -4ظهور لايه فلزي با ايجاد خطر براي مشتري (كه خطر بريدگي و جراحت را به دنبال دارد).

گزارش نتايج:

• 1 و 2: قابل تأييد
• 3 و 4:‌ غير قابل تأييد

ضميمه

تعيين ترك ها و سوراخ هاي ريز (تخلخل ها) در پوشش هاي كروم

ترك ها يا سوراخهاي ريز موجود در سطح در نورمنعكس شده ازيك ميكروسكوپ نوري، با بزرگنمائي حداقل 100X، بررسي شود.

با كمك يك عدسي چشمي ميكرومتري يا هر وسيله مشابهي، طول بخشي را كه ترك ها يا سوراخهاي ريز بايد در آن شمارش شوند تعيين نمائيد.

براي شمارش تعداد تركها، طول اندازه گيري شده را به شكلي انتخاب كنيد كه حداقل 20 ترك شمارش شوند.

براي شمارش تعداد سوراخهاي ريز، سطحي به ابعاد حداقل mm1/0× mm1/0 انتخاب نمائيد.

تعيين تركها يا سوراخهاي ريز در لايه رسوبي

روش كلي:

لايه الكتروليتي مس كه برمبناي سولفات اسيد، تحت شدت جريان ضعيف و ولتاژ پايين ايجاد مي شود، تنها روي نيكل زير ساخت تشكيل مي شودكه در سطح خود داراي ترك، سوراخهاي ريز يا ساير ناهمواري ها مي باشد.

طرز كار:

مس را در حمامي از سولفات مس بلوري به ميزان g/l1±g/l200 و اسيد سولفوريك به ميزان g/l1±g/l20، تحت شدت جرياني معادل A/dm²3/0 قرار دهيد.

مس را به مدت 1 دقيقه غوطه ور كنيد.

قبل از غوطه ور شدن مس، نمونه آزمايش و آند بايد به منبع جريان متصل شوند.

اگر آزمايش 3 روز پس از قرارگيري لايه كروم روي نمونه اعمال شود، قبل از قرار دادن لايه مس نمونه را در اسيد نيتريك با غلظت g/l10 تا g/l20 به مدت 4 دقيقه در دماي 90 غوطه ور كنيد تا ساختار ترك دار به راحتي نمايان شود.

5- تاريخچه و مدارك مورده اشاره

1-5- تاريخچه

1-1-5- تدوين

• OR: 01/01/1983- تدوين استاندارد

2-1-5- موضوع تغييرات

• C: 16/01/2003- الحاق پاراگراف 5-4: مقاومت در برابر سيكلهاي آب و هوايي- تأثير گلخانه اي
• B: 17/07/2000- تأييد عدم استفاده از زير لايه مس در زمينه كروم كاري الكتروليتي

2-5- مدارك مورد اشاره

1-2-5- مداركPSA

1-1-2-5- استانداردها

B62 0100        قطعات پلاستيكي- الزامات فانكشنال

B62 0200        قطعات پلاستيكي- الزامات ويژه مواد

D23 1001        پوشش هاي فلزي- آزمايش در سالت اسپري مس/ استيك

D25 1056        پوشش هاي الكتروليتي- ضخامت (با روش حل كردن آندي)

D25 1057        پوشش هاي فلزي- ضخامت (برش ميكروگرافي)

5-1-2-5- غيره

3-5- معادل با:

4-5- مطابق با:

5-5- كلمات كليدي

استاندارد ملی شماره 8242

پوششهايفلزي-آبکاريالکتريکينيکلوکرومرويسطوحموادپليمريپلاستيکي- الزامات

Metallic coating- Electroplated coating

of nickel plus chromium on plastics materials-

Requirements

کميسيوناستاندارد"پوششهايفلزي-آبکاريالکتريکينيکلوکرومرويسطوحموادپليمريپلاستيکي "

رئيس                                                   سمتيانمايندگي

منصوري،يعقوب(دکترايشيمي)  --دانشگاهمحققاردبيلي

اعضاء

آقاييلشکري،وحيد(کارشناسارشدمتالورژي)  --شرکتکليداورنگ

ابراهيمفر،رضا(کارشناسشيمي)  --ادارهکلاستانداردوتحقيقاتصنعتي --آذربايجانشرقي

الفتشنبغازان،عليرضا(کارشناسارشدمهندسشيمي)   ادارهکلاستانداردوتحقيقاتصنعتي -آذربايجانشرقي

خسروي،محمد(کارشناسارشدمتالورژي)  -شرکتريختهگريتراکتورسازيتبريز

عمرانيخواه،جليل(کارشناسارشدشيمي) -شرکتکلرپارس

دبير

قديميکلجاهي،فريده(کارشناسارشدشيمي)  -ادارهکلاستانداردوتحقيقاتصنعتي -آذربايجانشرقي

دويستوسيوچهارميناجلاسيهکميتهملياستانداردمکانيکوفلزشناسي

مورخ 20/6/84

رئيس --سمتيانمايندگي

مصحفي،زهرا(کارشناسارشدشيمي)  --عضوهيئتعلميدانشگاهاميرکبير

اعضاء

آقاييلشکري،وحيد(کارشناسارشدمتالورژي)  --شرکتکليداورنگ

الهياري،حسن(کارشناساقتصادصنعتي) --سازمانحمايتازحقوقمصرف کنندگانو --توليدکنندگان

دلفي،حسين(کارشناس)  -نمايندهمديريتمکانيکوفلزشناسي  -موسسهاستاندارد

سرابي،علياصغر(دکترايمتالورژي) -عضوهيئتعلميدانشگاهاميرکبير

عقيلي،همايون(کارشناس)  -نمايندهمعاونتتحقيقاتصنايعفلزي --موسسهاستاندارد

قديميکلجاهي،فريده --(کارشناسارشدشيمي)  --ادارهکلاستانداردوتحقيقاتصنعتي --آذربايجانشرقي

منصوري،يعقوب(دکترايشيمي) --عضوهيئتعلميدانشگاهمحققاردبيلي

موسوي،ليلا(کمککارشناس)  --کمککارشناسنمايندهمديريت هماهنگي -تدويناستاندارد

نواني،محمد(کارشناسارشدمتالورژي) --دفترمنابعالکتريکيوفلزي

نوروزي،سعيد(دکتري) --مشاورونمايندهرياستموسسهاستاندارد

وصالي،رضا(کارشناس)  --قائممقاممديرعاملمرکزپژوهش متالورژيرازي

دبير

نوروزيزاده،حميرا(کارشناس) --نمايندهمديريتهماهنگيتدوين استاندارد

پيشگفتار
استاندارد "پوشش¬هاي فلزي- آبکاري الکتريکي نيکل وکروم روي مواد پليمري پلاستيکي "كه توسط كميسيون فني مربوطه تهيه وتدوين شده ودردويست وسي وچهارمين جلسه كميته ملي استاندارد مکانيک وفلز شناسي مورخ 20/6/84 مورد تصويب قرارگرفته است،اينك به استناد بند يك ماده سه قانون اصلاح قوانين ومقررات مؤسسه استاندارد وتحقيقات صنعتي ابران مصوب بهمن ماه٣٧١بعنوان استاندارد ملي ايران منتشرمي¬شود.
براي حفظ همگامي وهماهنگي با تحولات وپيشرفت هاي ملي وجهاني درزمينه صنايع،علوم وخدمات،استانداردهاي ملي ايران درموقع لزوم وتجديد نظرخواهدشد وهرگونه يشنهادي كه براي اصلاح ياتكميل اين استانداردها ارائه شود،در هنگام تجديد نظردركميسيون فني مربوطه مورد توجه قرارخواهدگرفت بنابراين براي مراجعه به استانداردهاي ملي ايران بايدازآخرين تجديد نظرآنهابهره گيري كرد.
درتهيه وتدوين اين استاندارد سعي شده است كه ضمن توجه به شرايط ونيازهاي جامعه،درحدامكان بين اين استاندارد و استاندارد ملي كشورهاي صنعتي پيشرفته هماهنگي ايجاد شود. منبع وماخذي كه براي تهيه اين استانداردبه كاررفته به شرح زيراست :

ISO 4525, 2003: Metallic coating- Electroplated coating of nickel plus chromium onplastics materials

مقدمه

پوشش­هايفلزي-آبکاريالکتريکينيکلوکرومرويسطوحموادپليمريپلاستيکي

روش سنتي آماده سازي پلاستيک ها براي آبکاري شامل الکتروترسيب١لايه مس اسيدي چکش خوارقبل از آبکاري با نيکل وکروم ،جهت برآورده کردن الزامات چرخه حرارتي مي باشد. حذف مس وجايگزين کردن آن با نيکل چکش خوار يک روش جديد جهت تسهيل بازيافت پلاستيک هاي آبکاري شده درپايان عمرمحصول مي باشد. نيکل وکروم به آساني مي تواند از پلاستيک جداشده وبه طور مستقيم درتوليد فولاد زنگ نزن بکاررود درحالي که پوشش هاي توام مس ونيکل وکروم به دليل اثرات مضر مس برروي خواص فولاد به جداسازي وحذف کامل مس نيازدارند. اگرچه روش سنتي هنوزبه طورگسترده بکار مي رود،لکن درحال حاضردراروپاصنايع خودروولوله­هاي ساختماني،نيکل چکش خواررابه دليل منافع حاصل ازبازيافت،جايگزين زيرپوشش هاي مس کرده اند. اين روش هادرتجديد نظراين استانداردمورد توجه قرارگرفته اند. درصورتي که مقاومت چرخه حرارتي يک الزام باشد،اين استاندارد ويژگي هاي پوشش نيکل آبکاري شده وکروم تزئيني برسطح مواد پلاستيکي رابا زيرپوشش مس يانيکل،مجازمي­کند.
پيشرفته اي جديد درآماده سازي پلاستيک هابراي آبکاري ماننداستفاده ازکاتاليزورهاي پالاديوميوني، حذف ترسيب بدون جريان برق وخورنده هاي کروميک /سولفوريک اسيد،حتيضروري­تراز دستورالعمل هاي لازم جهت فرآيندهاي آبکاري است. آماده سازي مناسب سطح براي دستيابي به کارکرد رضايت بخش پوشش آبکاري شده برروي موادپلاستيکي لازم است.
درمورد مصنوعات پلاستيکي که با تکنيک هاي ويژه که شامل يک تغييرفازاست (نظير--قالب­گيري) توليد مي شوند ،لازم استفر آيند آبکاري حداقل٢٤ساعت بعدازتوليد صورت گيرد.

١هدفودامنهکاربرد

هدفازتدوينايناستاندارد،تعيينالزاماتپوشش­هايآبکاريشدهتزئينينيکلبهانضمامکروم،در حضورياغيابزيرپوششهاي٤مسبررويموادپليمريپلاستيکيمي­باشد . ايناستاندارداستفادهاز زيرپوششمسيانيکلچکشخوار٥رابرايتامينالزاماتچرخهحرارتيمناسبمجازميکند. ايناستانداردبرايپوششهايموادپلاستيکيکهدرمهندسيبهکارميروند،کاربردندارد.

٢مراجعالزامي

مدارك الزامي زيرحاوي مقرراتي است كه درمتن اين استاندارد به آنهاارجاع داده شده است بدين ترتيب آن مقررات جزئي ازاين استاندارد محسوب مي­شود درمورد مراجع داراي تاريخ چاپ وياتجديد نظر،اصلاحيه ها وتجديدنظرهاي بعدي اين مدارك موردنظرنيست معهذابهتراست كاربران ذينفع اين استاندارد،امكان كاربردآخرين اصلاحيه ها وتجديدنظرهاي مدارك الزامي زيررامورد بررسي قراردهند درمورد مراجع بدون تاريخ چاپ ويا تجديدنظر ،آخرين چاپ وياتجديد نظرآن مدارك ارجاع داده شده موردنظر است .

استفادهازمراجعزيربرايكاربردايناستانداردالزامياست :

2-1  ISO 1463:2003 Metallic and oxide coatings- Measurement of coating thickness- Microscopical method

2-2ISO 2064:1996 Metallic and other inorganic coatings- Definitions and conventions concerning the measurement of thickness

2-3  ISO 2080:1981 Surface treatment, metallic and other inorganic coatings Vocabulary

2-4ISO 2177:2003 Metallic coatings-Measurement of coating thickness- Coulometric method by anodic dissolution

2-5  ISO 2361:1982 Electrodeposited nickel coatings on magnetics and nonmagnetic substrates-Measurement of coating thickness-Magnetic method

6-2ISO 3497:2000 Metallic coatings- Measurement of coating thickness- X-ray spectrometric methods

2-7  ISO 3543:2003 Metallic and non-metallic coatings – Measurement of thickness – Beta backscatter method

2-8ISO 4519:1980 Electrodeposited metallic coatings and related finishes Sampling procedures for inspection by attributes

2-9ISO 8401:1986 Metallic coatings-Review of methods of measurement of ductility

2-10ISO 9227:1999 Corrosion tests in artificial atmospheres – Salt spray tests

2-11ISO 10289:1999 Methods for corrosion testing of metallic and other inorganic coatings on metallic substrates- Rating of test specimens and manufacturedarticles subjected to corrosion tests

2-12ISO 16348: 2003 Metallic and other inorganic coatings- Definitions and conventions concerning appearance

2-13ASTM B764-94, Standard Test Method for Simultaneous Thickness and Electrochemical Potential Determination of Individual Layers in MultilayerNickel Deposit (STEP Test)

٣اصطلاحاتوتعاريف

درايناستاندارد،اصطلاحاتو /ياواژه­­هاينوشتهشدهدراستانداردبندهاي2-2، 2-3 و  2-13 مورد استفادهميباشد.

 ٤آگاهي­هايلازمجهتآبکاري

4-1آگاهي­هاياساسي

هنگاميکهقطعاتسفارشدادهشدهطبقايناستانداردمليدرمعرضآبکاريقرارمي­گيرند،خريداربايد آگاهيهايزيررابهصورتمکتوب(درقراردادياسفارشخريدياروينقشهمهندسي)ارائهکند.

4-1-2طرح(بند٦راملاحظهکنيد)

4-1-2شکلظاهريموردنيازمانندروشني،ماتيارنگيبودن؛همچنيننمونه­ايکهموردتاييدخريدار استبايدتوسطخريدارتهيهشدهوبرايمقايسهطبقبند7-٢مورداستفادهقرارگيرد.

4-1-3سطوحاصليکهبايددرنقشهقطعاتونمونههايتهيهشدهبهطورمناسب  علامت­گذاري شوند.

4-1-4قسمت­هاياضافيازسطحاصليکهلازماستضخامتموضعيدرآن­هااعمالشود.

4-1-5موقعيتسطوحاصليبراياثرمحل­هايتماس،موقعيکهايناثرهااجتنابناپذيرمي­باشند(بند7-2راملاحظهکنيد).

4-1-6آيازيرپوشش­هايمسيانيکلبايدبرايفراهمکردنالزاماتچرخهحرارتيبکارروند(بندهاي7-3، 7-6 و 7-8)؛

4-1-7آياآزمون­هايخوردگيبهطورمدامانجاممي­گيرنديابهصورتچرخه­اي(بند 7-7 را ملاحظه کنید)؛

4-1-8 این که آیا آزمون­های خوردگی و حرارتی (بندهای 7-6 و 7-7) باید بهطور جداگانه روی آزمونه­ها انجام گیرد یا به طور متوالی با استفاده از همان نمونه­ها (به بند 7-8 مراجعه کنید) و این که آیا نمونه­ها باید با روش شبیه­سازی حین آزمون نصب یا جدا شوند (پیوست الف)

4-1-9همهالزاماتآزمونSTEP(به بند 7-9  مراجعهکنيد)

4-1-10روش­هاينمونه­برداريوسطحموردقبول (بهبند٨مراجعهکنيد)؛

4-1-11طرحنوعپلاستيککهبايدآبکاريشود (به بند 7-1 مراجعهکنيد)؛

4-2آگاهي­هايتکميلي

آگاهي­هايتکميليزيرممکناستدرموقعمناسبتوسطخريدارارائهشود.

الف)محدوديت­هايگسترهعيوبمجازسطح،حاصلازقالبگيري (به بند 7-1 مراجعه کنید).

ب) گسترهعيوبمجازرويسطوحفرعي

٥ عددشرايطکاري

عددشرايطکاريبايدتوسطخريداربرايتعييندرجهحفاظتمورداستفادهقرارگيردکهبستگيبهشدت شرايطيکهيکمحصولدرحينآزمونتحملمي­کندداشتهوبراساسدرجه­بنديزيرمورداستفادهقرار مي­گيرد.

٥فوقالعاده سخت
٤خيلي سخت
٣سخت
٢متوسط
١ملايم
شرايط نوعي مورداستفاده که درآنهاعددهاي شرايط کاري مختلف مناسب مي باشند درپيوست ب آورده شده است.
٦طرح
6-1 کليات
منظورازطرح مشخص کردن نوع وضخامت هاي پوشش هايي است که براي هر شرايطکاري مناسب بوده (جدول١ملاحظه کنيد) وشامل موارد زيراست:
الف) عبارت "پوشش آبکاري شده" ،شماره اين استاندارد ملي که به دنبال آن يک خط تيره قرارمي گيرد؛
ب) حروف PL مشخص کننده يک ماده پلاستيکي که به دنبال آن علامت(/) آورده شده است.
پ) علامت شيميايي Cu برای زیرپوشش مس (با علامت شیمیایی Niبرای زیر پوشش نیکل)، زيرزير پوشش های مس يانيکل فقط زماني بايد حذف شوند که بنابه اظهارخريدارلزومي براي مقاومت چرخه حرارتي وجودنداشته باشد.
ت) عددمشخص کننده کمينه ضخامت موضعي براي زيرپوشش مس(يانيکل) برحسب ميکرومتر؛
ث) حرف کوچک مشخص کننده نوعزيرپوشش مس يانيکل ) به بند٦-2 مراجعه کنيد)؛
ج) علامت شيميايي Ni براي نيکل؛
چ)عددمشخص کننده کمينه ضخامت موضعي براي پوشش نيکل برحسب ميکرومتر؛
ح) حرف مشخص کننده نوع پوشش نيکل (به بند 6-3 مراجعه کنید)
خ) علامت شيميايي Cr براي کروم
د) حرف ياحروف مشخص کننده نوع وضخامت پوشش يالايه کروم (به بند 6-5 مراجعه کنيد).

جدول۱- پوششهاي روي مواد پلاستيکي

عدد شرایط کاری طرح پوشش جزئی برای پوشش های مس و انضمام نیکل و کرم طرح پوشش جزئی برای پوشش های نیکل به انضمام کروم
5 PL/Cu 15a Ni30d Cr mp(or mc) PL/Ni20dp Ni20d Cr mp(or mc)
4
PL/Cu 15a Ni30d Cr r
PL/Cu 15a Ni25d Cr mp(or mc)
PL/Ni20dp Ni20d Cr
PL/Ni20dp Ni20d Cr mp(or mc)
3
PL/Cu 15a Ni25d Cr r
PL/Cu 5a Ni20d Cr mp(or mc)
PL/Ni20dp Ni15b Cr r
2
PL/Cu 15a Ni15b Cr r
PL/Cu 15a Ni10b Cr mp(or mc)
PL/Ni20dp Ni10b Cr r
1 PL/Cu 15a Ni7b Cr r PL/Ni20dp Ni7b Cr r
6-٢انواع زيرپوشش مس يانيکل
نوع زيرپوشش مس بايد باعلامت زيرمشخص شود:
a براي مس چکشخوار ترازکننده سطح الکتروترسيب شده ازمحلول هاي اسيدي.
نوع زيرپوشش نيکل بايدباعلامت زيرمشخص شود:
dp براي نيکل ستوني چکشخوارالکتروترسيب شده ازمحلول هاي ويژه پيش آبکاري
يادآوري نوعني کل لازم براي مقاومت چرخه حرارتي ممکن است به وسيله آبکاري واتزيامحلول نيکل سولفامات عاري ازافزودني هاي آلي يا براقکننده هاوهمچنين ازفرمولاسيون مخصوص که ارايه کنندگان فرآيند آبکاري عرضه می کنند، بدست مي آيد. براي اطلاعات تکميلي پايداري،مراجع ]5-3[ پيوست ها را ملاحظه کنيد.
6-٣انواع نيکل
نوع نيکل به کاررفته براي زيرپوشش هاي مسي يانيکلي بايدباعلامت هاي زيرمشخص شود:
b براي نيکل ترسيبي درشرايط کاملا براق
s براي نيکل کدريا شبه براق که نبايد به طورمکانيکي صيقلي شده باشد؛
d براي پوششهاي نيکل دوياسه لايه که،ويژگيهاي آن درجدول٢ارائه شده است.
6- ٤پوشش هاي دووسه لايه
ويژگي هاي پوشش­هاي نيکلي دووسه لايه درجدول۲خلاصه شده اند.

جدول۲- ويژگي هاي پوشش هاي نيکلي۲و۳لايه
لایه نوع پوشش نیکل
ازدیاد طول ویژه
(درصد)
مقدار گوگرد
درصد جزء وزنی
ضخامت به عنوان درصدی از ضخامت کل نیکل
دولایه سه لایه
لايه زيرين(s) >٨ <٠/٠٠٥ ٦٠≥ تا
لایه میانی (لایه با گوگرد زیاد) - > 15/0 -
١٠≤
لايه بالايي(b) - 04/0> و 15/0< 10 تا 40 ٣٠≥
۱. روش آزمون براي اندازه گيري درصد ازدياد طول ويژه(ياچکش­خواري)درپيوست مشخص شده است.
٢مقاديرگوگرد براي نشان دادن نوع محلول آبکاري نيکل به کارمي رود. هيچ روش ساده اي براي اندازه گيري مقدار گوگرددرنيکلترسيبشدهروييکقطعهپوششدادهشدهوجودندارد.بااينوجود،اندازه­گيري­هايدقيق روي يک نمونه آزمون که به طورويژه تهيه شده است ممکن مي باشد (پيوست تراملاحظه کنيد).
٣معمولاتشخيص نوع واندازه گيري نسبت لايه هاي نيکل باآزمون هاي ميکروسکوپي قسمت صيقلي شده وخورده شده یک قطعه که مطابق استانداردبند 2-1 تهيه شده باشديابه وسيله STEP ممکن ميباشد.
6- ٥انواع وضخامت پوشش کروم
انواع وضخامت هاي پوشش کروم بايدباعلامت­هاي زيرکه بعدازعلامت شيميايي ،Cr،قرارمي گيردبه شرح زيرمشخص شود.
r : کروم منظم (متداول) داراي کمينه ضخامت موضعي3/0 میکرومتر؛
mc –کروم ريزترک –که داراي بيش از ٢٥٠ترک درسانتيمتردرهرجهت باشد ويک شبکه بسته روي تمام سطح اصلي تشکيل دهد وبايک يازروش هاي مشخص شده درپيوست اندازه گيري شودوداراي 3/0 ميکرومترباشد. دربعضي فرآيندها ممکن است ضخامت بزرگ ترکروم (حدود 8/0 میکرومتر) براي به دست آوردن الگويترکل ازباشد،دراين حالت،کمينه ضخامت موضعي بايددرپوشش به شکل(8/0) Cr mc نشان داده شود.
mp کروم متخلخل با منافذکمينه١٠٠٠٠درسانتيمترمربع زماني که بايک ياز روش هاي مشخص شده درپيوست ثتعيين مي شودوداراي کمينه ضخامت موضعي 3/0 ميکرومترمي­باشد. تخلخل­هابايدباچشم غيرمسلح يابينايي اصلاح شده،قابل رويت باشد.
يادآوري١– کروم متخلخل اغلب باترسيبکرومروييک لايه نيکل نازک ويژه که حاوي ذرات نارساناي خنثي می­باشد، حاصل می­شود. لایه نیکل مخصوص روی نیکل نوعd يا b اعمال مي شود.
یادآوری 2- درحالتي که کروم ازنوع ريزترک (mc) یا ريزسوراخ (mp) باشد، ممکن است پسازيک دوره کارکرد جلاي پوشش کاهش يابد. که براي بعضي کاربردها مناسب نيست. اين تمايل باافزايش کمينه ضخامت پوشش کروم تا٥/0 ميکرومتردرهرحالتي که کروم ريزسوراخ (mp) یا ریز ترک دار (mc) درجدول١مشخص شده است کاهش يابد.
6-6 مثاليازشناسه
پوشش آبکاري شده روي پايه اي پلاستيکي ( PL) داراي کمينه ضخامت١٥ميکرومترمس اسيدي براق(Cu15a) و کمينه١٠ميکرومترنيکل براق ( Ni10b) به انضمام کمینه 3/0 میکرومتر کروم ریز ترک یا ریز سوراخ [Cr mp (mc)] بايدبه طريق زيرمشخص شود.
پوشش آبکاري شده(يا PL/Cu 15a Ni 10b Cr mp (mc
پوشش آبکاري روي پايه پلاستيکي (PL) داراي ضخامت کمينه٢٠ميکرومترنيکل چکش­خوار (Ni 20 dp) وکمينه٢٠ميکرومترنيکل٢لايه (Ni20d )به انضمام کمينه 3/0 ميکرومترکروم ريزتخلخل ((Cr mp بايدبه شرح زيرمشخص شود.
پوشش آبکاري PL/Ni20d Cr mp
براي مقاصد سفارشي علاوه برويژگي هاي محصول جملات واضح درموردسايرويژگي هاي لازم جهت کارکردمحصول ويژه باشد. (بند٤راملاحظه کنيد).
٧الزامات
7-١زيرآيند
موادپلاستيکي بايدقابليت آبکاري داشته باشند وبايدطوري فرموله شده باشندکه پوشش هاي فلزي توانايي سازگاري بااين استاندارد ملي براي زماني که پوشش هابه طورصحيح به کارمي روند (به بند مراجعه کنيد) داشته باشند.
عيوب درسطح پلاستيک هاي قالب گيري شده نظيرساچمه اي شدن،اثرات بيرون راني،پليسه،اثرات راهگاه،خطوط جدايش،بازشدگي وسايرموارد مي تواند تاثيرنامطلوب برروي شکل ظاهري ونحوه پوشش دهي روي مواد پلاستيکي داشته باشد. بنابراين ازمسئوليت آبکاري کننده درموردعيوب پوشش حاصل از به کاربردن پلاستيک هاي قالبگيري شده چشم پوشي مي شود،مگراينکه آبکاري کننده قالبگير هم باشد. همچنين بهتراست ويژگي هاي پوشش قطعات آبکاري،شامل محدوديت هاي مناسبي درميزان رواداري سطح معيوب حاصل ازقالبگيري باشد (به بند4-2 الف مراجعه کنيد).
7-2 شکل ظاهري
روي سطح اصلي نبايدعيوب قابل رويت واضح نظيرتاول زدگي،حفره ها،ناهمواري،ترک­ها،محل هاي آبکاري نشده،زنگزدگي يابيرنگ شدگي وجودداشته باشد. گستره عيوب که ممکن است روي سطح فرعي موجودباشدبايدتوسطخريدارمشخص گردد. هرجاکه نشانه هاي تماس روي سطوح اصلي غيرقابل اجتناب باشند،موقعيت آن بايد توسطخريدارمشخص گردد. شکل ظاهري بايديکنواخت وداراي رنگت وافق شده باشد.نمونه هاي تاييدشده دست سازبايد براي مقايسه مورداستفاده قرارگيرد (به بند۴-1 ب) واستانداردبند 2-12 مراجعه کنید.
7-٣ضخامت زيرپوشش مس يانيکل
کمينه ضخامت موضعي زيرپوشش مس بايد١٥ميکرومتروکمينه ضخامت موضعي زيرپوشش نيکل بايد٢ ميکرومترباشد (به بند٤-1 ج و جدول ١مراجعه کنيد).
7- ٤ضخامت موضعي
ضخامت يک پوشش مشخص شده طرح بايدکمينه ضخامت موضعي باشد. کمينه ضخامت موضعي پوشش الکتروترسيبي بايددرهرنقطه ازسطح اصلي که مي تواند باساچمه اي به قطر٢٠ميليمترتماس حاصل کند،اندازه گيري شود .ضخامت پوشش هاي الکتروترسيبي بايدبايک يازروش هاي داده شده در پيوست ج اندازه گيري شود.
7- ٥چکش خواري
کمينه مقدارچکشخواري براي مس،نيکل dp ونيکل شبه براق موقعي که باروش داده شده درپيوست پ آزمون مي شود،بايد٨ درصدباشد. درميان سطح محدب نمونه هاي آزمون شده هيچ ترکي نبايد موجود باشد. ترک هاي لبه کوچک نبايد منجربه عيب شود.
7- ٦چرخه حرارتي
آزمون چرخه حرارتي،براي ارزيابي ميزان چسبندگي مي باشدوتاثيرفرآيندآماده کردن پلاستيک براي آبکاري رانشان مي دهد. نوسانات زياد دما به هنگام اننخاب عددشرايط کاري والزامات چرخه حرارتي بايددرنظرگرفته شود. محدوده هاي مناسب دما براي هرعددشرايط کاري درجدول الف - ١آورده شده است.
پس ازسه چرخه آزمون چرخه حرارتي مشخص شده دربندالف - ٣،قطعه هاي پوشش داده شده نبايد هيچ گونه عيوب قابل رويت باچشم غير مسلحيا ديداصلاح شده نظيرترک، تاول زدگي،حفره،فرورفتگي يا کج شدگي ازخودنشان دهند.
يادآوري استفاده ازآزمون چرخه حرارتي نيازبه آزمون چسبندگي جداگانه راحذف مي کند.
7- ٧آزمون خوردگي تسريع شده
قطعات پوشش داده شده بايدباآزمون خوردگي CASS که دراستانداردبند 2-10 مشخص شده است، حداقل٢٤ساعت پس ازآبکاري، وبه مدتي که درجدول چ - ١بيان شده است درعددشرايط کاري ويژه موردآزمون قرارگيرد.
يادآوري مدت زمان آزمون خوردگي که درجدول چ - ١نشان داده شده است وسيله اي براي کنترل پيوستگي وکيفيت پوشش هاست والزام ارابطه اي بامدت عمري اکارکردقطعه تکميل شده درعملکردواقعيت ندارد.
زمان اشاره شده درجدول چ - ۱يابايد مداوم باشد وياشامل دوره زماني مناسب۸يا۱۶ساعته با دوره هاي استراحت بين۱تا۱۶ساعت طبق توافق خريداروآبکارباشد.
درجه بندي حفاظتي بايدطبق استانداردبند٢-11 براي هريک ازقطعات آزمون شده نسبت داده شوند به طوري که ميزان جلوگيري پوشش نيکل به انضمام کروم ازخوردگي زيرپوشش مس ونيکل ونمايان شدن زيرآينده اي پلاستيکي باشد. ممکن است درجه بندي تکرقمي منحصرابرپايه وضع ظاهري قسمت هاپس ازآزمون خوردگي تعيين شود. براي پيرويازاين استانداردملي،درجه بندي ظاهري نبايدکمتراز٨ساعت پس ازآزمون خوردگي باشد.
يادآوري- تخريب پوشش براي آزمون برخي پوشش هاقابل انتظاراست.
7- ٨چرخه حرارتي ترکيبي وآزمون خوردگي تسريع شده
ممکن است آزمون خوردگی با آزمون چرخه حرارتی برای اجزایی که با الزامات عدد شرایط کاری 5، 4 و 3 آبکاری می شوند ترکیب شود. برای قطعات آبکاری شده با عدد شرایط کاری 5 و 4 سه چرخه لازم است و برای آنهایی که با عدد شرایط کاری 3 آبکاری می­شوند دو چرخه لازم می­باشد.
عیوب قطعات پوشش داده شده پس از هر چرخه، از چرخه ترکیبی حرارتی با چرخه خوردگی که مطابق پیوست چ آزمون شده­اند باید بررسی شوند.
يادآوري-استفاده ازچرخه حرارتي ترکيبي وآزمون خوردگي،جايگزين آزمون هاي جداگانه تعريف شده دربند7-6 و 7-7 مي شوند.
7-9 الزامات آزمونSTEP
درصورتي که توسطخريدارمشخص شود،اختلاف پتانسيل الکترود بين لايه هاي مجزاي نيکل بايدبراي پوشش هاي چند لايه بروش آزمون STEP که دراستانداردبند 2-13 توضيح داده شده است،اندازه گيري شود. درپوشش هاي نيکل سه لايه،اختلاف پتانسيل STEP بين لايه نيکل خيلي فعال ويژه ولايه نيکل براق درمحدوده۱۵الي۳۵ميلي ولت است ولايه خيلي فعال هميشه فعالتر(آندي) ازلايه نيکل براق است. اختلاف پتانسيل STEP بين لايه نيکل نازک،بلافاصله زيرکروم (به عنوان مثال شامل ريزتخلخل ياريزترک دارشدن) ولايه نيکل براق۵تا۳۰ميلي ولت بوده ولايه نيکل براق هميشه فعالتر(آندي)ازلايه نيکل نازک بکاررفته قبلازکروماست.
يادآوري- هرچندکه مقادير جهاني STEP تصويب نشده اندبرخي توافق هادرمحدوده خواسته شده وجوددارد. براي مثال،اختلاف پتانسيل STEP بين لايه نيکل شبه براق وبراق درمحدوده١٠٠تا٢٠٠ميلي ولت مي باشد ولايه نيکل شبه براق بهترازلايه نيکل براق کاتدي است.
٨نمونه برداري
روش نمونه برداري بايدازروش داده شده دراستاندارد2-8انتخاب شود. سطوح قابل قبول بايدتوسط خريدارمشخص شوند (به بند 4-1- خ مراجعه کنید).
٩روش هاي آزمون
به استثناي روش هاي داده شده درپيوست ث وپيوست ج،تمام روش هاي آزمون نبايد زودتراز۲۴ساعت پس ازآبکاري انجام گيرند.

پيوست الف
آزمون چرخه حرارتي
(الزامي)
الف. ١ دستگاه ها
دستگاه بايدشامل محفظه عايقگرمايش وسرمايش هواي جاري باقدرت کافي براي تامين وکنترل دماي ازپيش تنظيم شده باشد.
يادآوري-دومحفظه مي تواندجداسازي شده يابه نحوي ساخته شودکه متشکل ازيک محفظه باشد.
کنترل کننده وثبت کننده مورداستفاده درکنترل محفظه کاليبراسيون وثبت بايدبادقت١± درجه سلسيوس دماي تنظيم شده راداشته باشد. تمام نقاط موجوددرمنطقه کاري محفظه آزمون بايددرمحدوده٣± درجه سلسيوس دماي تنظيم شده باقي بماند. جريان هواجهت حصول سرعت يکنواختي گرمايش وسرمايش بايد درطي آزمون درتمام قسمت هاکنترل شود.
الف. ٢ فاصله زماني پس ازآبکاري
فاصله زماني بين تکميل عمليات آبکاري وآزمون چرخه حرارتي برروي نتايج تاثيرمي گذارد. اين زمان بايد 2± ٢٤ساعت باشد.
الف. ٣ روش اجراي آزمون
ممکن است قطعات به صورت نصب نشده ياشده که باروش شبيه سازي که توسطخريدارمشخص شده است،درمحفظه قرارگيرد. محفظه باقطعاتي که بايدآزمون شوند،پرمي شود. جايگيري قطعات دردرون محفظه،باذکرشماره واندازه قطعات ثبت مي شود. محدوده دماي چرخه حرارتي بايدمطابق باعددشرايط کاري مشخص شده ازجدول الف. ۱انتخاب شود.
يک چرخه حرارتي کامل بايدشامل قرارگرفتن قطعه هادراتاقک بادماي اتاق(5± 20درجه سلسیوس) و گرم کردن اتاقک تاآخرين حد،ياقراردادن قطعه هابه طورمستقيم درداخل اتاقک درحددماي نهايي و اجراي مرحله الف تا ت باشد.
الف) قطعه هارابه مدتي ک ساعت دربالاترين دماقراردهيد.
ب)دماي قطعه هارابه دماي٣±20 درجه سلسيوس برساني دودر این دما به مدت یک ساعت (این کار معمولا با خارج کردن قطعات از اتاقک انجام می­گیرد) نگهداری کنید.
پ)قطعه هابه مدتي کساعت درپايين ترين دماقراردهيد.
ت) دماي قطعه هارابه دماي٣±٢٠درجه سلسيوس برسانيدوآنهارابه مدت٣٠دقيقه دراين دما نگهداري کنيد.

جدول الف. ١– محدوده دمايي چرخه حرارتي
عدد شرایط کاری محدوده دما(درجه سلسیوس)
بالا پایین
5 85 40-
4 80 40-
3 80 30-
2 75 30-
1 60 30-

پيوست ب
مثالهايي ازشرايط مناسب براي عددشرايط کاري مختلف
(اطلاعاتي)
ب. ١عددشرايط کاري٥
فضاي بيرون درشرايط بسياربسيارسخت براي مدت زمان طولاني(بيش از۵سال)براي پوشش هاي تزئيني موردنيازاست.
ب. ٢عددشرايط کاري٤
فضاي بيرون درشرايط بسيارسخت
ب. ٣عددشرايط موردکاري٣
شرايط بيرون،جايي که گاهگاهي به وسيله باران ياشبنم مرطوب مي شود.
ب. ٤عددشرايط کاري٢
شرايط داخل،جايي که احتمال تراکم وجوددارد.
ب. ٥عددشرايط کاري١
شرايط داخل دراتمسفرگرم وخشک

جدولالف. ١– محدودهدماييچرخهحرارتي

پيوست پ
آزمون چکش خواري

(الزامي)

پ. ١آماده کردن قطعه آزمون

قطعه آزمون آبکاري شده به طول١٥٠ميلي­متر،عرض١٠وضخامت١ميلي متررابه روش زيرتهيه کنيد.
صفحه برنجي نرم راکه درازاوپهناي آن درحدود٥٠ميليمتربيشترازقطعه آزمون نهايي باشد صيقلي کنيد. يک طرف صفحه رابا لايه اي ازنيکل(ويامس) به ضخامت٢٥ميکرومتردرهمان شرايط ودر همان حمام که قطعات مربوطه آبکاري مي شوند،بپوشانيد.
قطعه مورد آزمون راازصفحه آبکاري شده بوسيله گيوتين ببريد. لبه هاي بلند قطعه آزمون راکمينه درطرفي که آبکاري شده است بادقت سوهانکاري کنيد.
پ. ٢روشکار
قطعه آزمون آبکاري شده رابافشارثابتي روي تيغه اي که قطرانحناءسرآن5/11 ميليمتراست ازدوطرف خم کنيدتا دوانتهاي قطعه آزمون بهحالت موازي بايکديگرقرارگيرد. اطمينان حاصل کنيدکه قطعه آزمون درطول مدت خم کردن باتيغه درتماس باشد.
پ. ٣ارزيابي
چنانچه درسطح محدب پوشش قطعه هاي آزمون هيچگونه ترکي وجودنداشته باشد،درصدازديادطول پوشش بزرگتراز۸مي باشد که ازفرمول زيرمحاسبه مي گردد:
که درآن:
E ازديادطول برحسب درصد؛
T ضخامت کل فلزپايه و رسوب برحسب ميليمتر
D قطرتيغه برحسب ميليمتراست.
براي محاسبه E بايدواحدهايي کساني براي T و D مورداستفاده قرارگيرد.
براي مقايسه،پوشش وضخامت کل قطعه هاي آزمون بايديک سان باشد.
اين روش يک روش مطابق باروش تعريف شده دراستانداردبند٢-٩است.
پيوست ت
اندازه گيري مقدارگوگرددرنيکل الکتروترسيب شده
(الزامي)
ت. ١ اندازه گيري با روش احتراق وحجم سنجي محلوليدات
مقدارگوگرد موجود درنيکل الکتروترسيب شده بايددرصورت لزوم به وسيله احتراق آزمايه نيکل در حضوراکسيژن دريک کوره القايي اندازه گيري شود. دي اکسيدگوگرد حاصله توسط محلول اسيدي شده پتاسي ميديد /نشاسته جذب مي شود. سپس بامحلول پتاسي ميداتکه به طورتازه نسبت به فولاد بامحتواي معلوم گوگرد براي جبران تغيير روزانه دربازيابي گوگرد دي اکسيد استاندارد شده است تيترمي شود.
اين روش براي نيکل الکتروترسيب شده حاوي گوگرد بيان مي شود،درمحدوده۰۰۵/0 درصدتا۵ / 0 جزءوزني کاربرددارد.
يادآوري- دستگاه­هاي تجاري دردسترس مي باشندکه بااستفاده ازآشکارسازي زيرقرمزوهدايت حرارتي مقدار دي اکسيدگوگرد حاصل ازاحتراق رااندازه گيري مي کنندوبااستفاده ازکامپيوترمقدارگوگرد رامستقيما نشان مي دهند.
ت. ٢ اندازه گيري بااستفاده ازتشک يل سولفيد وحجم سنجي يدات
مقدارگوگرددرنيکل الکتروترسيب شده بايدبااستفاده ازتبديل گوگردموجوددرنيکل به هيدروژن سولفيد دراثرواکنش با هيدروکلريدريک اسيد حاويه گزاکلروپلاتينيک اسيدمحلول،به عنوان تسريع کننده انحلال اندازه گيري شود. هيدروژن سولفيدتشکيل شده باروي سولفات آمونياک يواکنش مي دهد. روي سولفيد تشکيل شده بامحلول پتاسيم يدات حجمي استاندارد،تيترمي شود. نتايج براساس پتاسيم يدات به عنوان استاندارد اوليه بيان ميشوند.
پيوست ث
تعيين ترک وتخلخل درپوشش هاي کروم
(الزامي)
ث. ١کليات
معمولاريزترک هابه وسيله بررسي هاي ميکروسکوپي مستقي بدون آماده سازي قابل تشخيص هستند. با وجوداين،روش ترسيب مس(به بند ث . ٣مراجعه کنيد) به عنوان وسيله اي براي آشکارکردن ترک هادر بررسي هاتوصيه مي شودوبراي آشکارکردن ريزتخلخل هاضروري است.
ث. ٢بررسي ميکروسکوپي براي تعيين ترک هابدون آماده سازي
سطح مورد نظررابراي تشخيص ترک ها درزيرنورمنعکس شده به وسيله يک ميکروسکوپ نوري با بزرگنمايي مناسب بررسي کنيد. ازريزسنج چشمي ياوسيله مشابه يبراي تعيين فاصله اي که ترک ها شمارش مي شونداستفاده کنيد. براي اندازه گيري طولي راانتخاب کنيدکه کمينه٤٠ترک شمارش شوند.
ث. ٣روش ترسيب مس براي تعيين ترک هاوتخلخل ها (آزمون مس سولفات)
ث. ٣,١اساس کار
الکتروترسيبم سازي ک محلول اسيدي مس سولفات باچگالي جريان کمياولتاژ پايين فقط درروي لايه زيرين نيکل که ازطري قترک ها،تخلخل­هاوسايرناپيوستگي­هاکه درمعرض محلول قرارگرفته است اتفاق مي افتد. اين روش ممکن است به عنوان يک روش سريع براي بررسي چشمي يکنواختي ترک هايا تخلخل هايابراي شمارش آنهابه کاررود. درحالت اخيربايد ازيک ميکروسکوپ استفاده شود.
ث. ٣.٢روش کار
بهترين موقع استفاده ازاين آزمون بلافاصله پس ازاتمام عمل آبکاري است. چنانچه هرگونه تاخيري روي دهد،آزمون هراقبل ازآزمون چربي زدايي کنيد. ازچربي زدايي الکتروليتي خودداري کنيد. آزمون هرابه عنوان کاتد به مدتي ک دقيقه درداخل حمامي که حاوي٢٠٠گرم درليترمس سولفات٥آبه و٢٠گرم درليتر سولفوریک اسید (سولفوریک اسید با چگالی 84/1 گرم در لیتر) با دمای 5 ±20 درجه سلسيوس نگهداريد و با جریان 30 آمپر بر متر مربع پوشش دهید.
لازم است آزمون هوآند قبل ازآن که درمحلول آبکاري غوطه ورشوند به جريان برق متصل شوند.
درمواردي که آزمون چندروزپس ازآبکاري کروم انجام مي شود،براي کمک به ظهورترک هاوتخلخل ها، آزمون هرادرمحلول١٠تا٢٠گرم درليترنيتريک اسيد (باچگالي نسبي٤/1 گرم برليتر) به مدت٤دقيقه دردماي٦٥درجه سلسيوس قبل ازپوشش دادن مس غوطه ورکنيد .اندازه گيري رابراي طولي انجام دهيد که درآن کمينه٤٠ترکيا کمينه٢٠٠تخلخل شمارش شده باشد.
پيوست ج
روش هاي آزمون تعيين ضخامت
(الزامي)
ج. ١روش هاي مخرب
ج. ١,١روش ميکروسکوپي
ازروش مشخص شده دراستانداردبند۲-۱استفاده کنيد،درصورت لزوم ازمحلول خورنده نيتريک اسيد/ استيک اسيد گلاس يالکه دراين استاندارد مشخص شده است يااسيدي که درپوشش هاي مس به انضمام نيکل به کارمي روداستفاده کنيد (يک قسمت محلول نيتريک اسيد باچگالي۴/1 گرم درليتروپنج قسمت استيک اسيد گلاسيال).
يادآوري- استفاده ازخورنده هاتشخيص واندازه گيري ضخامت لايه هاي مختلف در پوشش هاي دووسه لايه رامقدور مي سازد.
ج. ١.٢روش هاي کولومتري
روش هاي کولومتري اشاره شده دراستانداردبند۲-۴ممکن است براي اندازه گيري ضخامت پوشش هاي کروم،ضخامت کلي نيکل وضخامت مس درهرنقطه ازسطح اصلي که بتواند باگلوله اي به قطر۲۰ ميليمترتماس حاصل کندمورداستفاده قرارمي گيرد. ممکن است کمينه ضخامت موضعي موردنيازبراي قسمت هاي اضافي سطح اصلي توسط خريدارمشخص شود.
ج. ٢روش هاي غيرمخرب
ج. ٢.١روش مغناطيسي(فقط براي پوششهاي نيکل کاربرددارد)
ازروشمشخص شده دراستانداردبند۲- ۵استفاده کنيد.
يادآوري- اين روش به تغييرات نفوذ پذيري پوشش هاحساس است.
ج. ٢. 2 روش اشعه برگشتيβ(فقطدرصورت عدم وجودزيرپوشش هاي مس کاربرددارد)
ازروش مشخص شده دراستانداردبند٢- 7 استفاده کنيد.
يادآوري- اين روش ضخامت کلي پوشش شامل زيرپوشش مس را-درصورتوجود-اندازه مي گيرد .بااين وجود ضخامت اين زيرپوشش مي تواندبااستفاده ازاين روش وتلفيق آن بااستانداردبند٢- 4 براي پوشش هاي نيکل وکروم ياتلفيق آن با روش مشخص شده دراستانداردبند٢- 5 براي پوشش هاي نيکل،ازپوشش بيروني ترتشخيص داده شود.
ج. ٢.٣روش طيف سنجي بااشعهX
ازروش مشخص شده دراستانداردبند٢-٦استفاده کنيد.
ج. ٣گزارش آزمون
گزارش آزمون بايدشامل آگاهي هاي زيرباشد:
الف)روش آزمون مورداستفاده دراندازه گيري ضخامت،شامل اشاره به اين استانداردملي وپيوست ب.
ب) شرايط ويژه آزمون
پ)خلاصه اي ازنتايج آزمون ضخامت.
ت)نام ومشخصات آزمون کننده.
ث)تاريخ آزمون.
پيوست چ
تلفيق چرخه حرارتي وآزمون خوردگي
(الزامي)
چرخه اي ازآزمون حرارتي وآزمون خوردگي شامل مراحل الف تا پ است:
الف) قطعه پوشش داده شده بايددرمعرض يک چرخه١٦ساعته مطابق با روش اجرايي ذکرشده در استانداردبند٢-10 قرارگيرد (آزمون.(SCAS
ب) قطعات بايد فقطبعدازهرچرخه آزمون CASS با آب يون زدايي شده،شستشوداده شوند.
پ) سپس قطعات آبکاري شده بايدتحت چرخه حرارتي مطابق با روش ذکرشده دربند الف. ٢وبا استفاده ازمحدوده دمايي داده شده درجدول الف. ١موردآزمون قرارگيرند.
یادآوري درصورت نيازبراي عددچرخه حرارتي بند 7-6 وبراي عددچرخه ترکيبي آزمون هاي حرارتي وخوردگي بند٧- ٨ را ملاحظه کنيد.

جدول چ. ١- مدت زمان آزمون خوردگي مناسب براي عددشرايط کاري
عددشرايط کاري مدت زمان آزمون CASS(ساعت)
5
4
3
2
1
48
32
16
8
الف
الف-باوجودي که هيچ مدت زمان آزموني براي عددشرايط کاري١داده نشده است،چنين پوشش هايي ممکن است تحت آزمون پاشش استيک اسيد نمک مطابق بااستاندارد٢ – 10 قرارگيرند.مدت زمان آزمون توافقي بوده ونبايد بيش از٨ساعت باشد.

پيوست ح
مرجع شناسي
(اطلاعاتي)

[1] ISO 1456, Metallic coatings - Electrodeposited coatings of nickel plus chromium and of copper plus nickel plus chromium.
[2] ISO 2859-0, Sampling procedures for inspection by attributes — Part 0:
introduction to the ISO 2859 attribute sampling system.
[3] MÖBIUS, A. and TOLLS, E., Plating on Plastic — New Developments in the
Field of Chemistry, Trans. IMF, 1999, 77 (1), B9.
[4] HURLEY, J. L. and CHART, J. E., Dependence of Thermal Cycle Response of
Plated Plastic on the Mechanical Properties of the Electroplate, Plating, 62, 127, 1975.
[5] DI BARI, G. A., Decorative Electrodeposited Nickel-Chromium Coatings —
Corrosion Performance on Steel, Zinc, Plastics and Aluminium, Metal Finishing, June
1977.
[6] Annual Book of ASTM Standards 2002, ASTM International, West Conshohocken
PA, p. 489.
ICS: 25.220.40

دوره تخصصی - کاربردی آبکاری پلاستیک

هدف از برگزاری دوره:

استفاده از قطعات پلاستيکي آبکاري شده در صنايع مختلف از جمله صنايع خودروسازي، الکترونيک، لوازم خانگي، قطعات تزئینی و غیره گسترش چشمگيري يافته است. این دوره جهت آموزش عملی این پروسه به صورت کاملا کاربردی تعریف شده است

محتوای دوره:

• شرح آبکاری پلاستیک، کاربردها؛
• معرفی پلاستیک‌های معمول برای آبکاری؛
• آماده سازی قطعات پلاستیکی برای آبکاری؛
• مراحل آبکاری پلاستیک؛
• آشنایی با فرآیند آبکاری الکترولس؛
• معرفی پوشش‌های تکمیلی؛
• عیب‌یابی؛
• آبکاری پلاستیک (به‌صورت عملی)؛
• پرسش و پاسخ.

قابلیت‌های کسب شده پس از طی دوره:

شرکت‌کنندگان پس از طی این دوره، توانایی راه‌اندازی، کنترل و عیب‌یابی وان‌های آبکاری پلاستیک و آماده‌سازی قطعات پلاستیکی برای انجام پوشش‌های تکمیلی و انجام آن به‌عنوان یک شغل را خواهند داشت.

پیش‌نیاز دوره:
گواهینامه دوره آبکاری عمومی یا حداقل 1 سال سابقه کار مرتبط
مدت دوره: یک روزه- 8 ساعت
مدرس: جناب آقای مهندس مقدم

آبکاری پلاستیک

امروزه استفاده از پلاستيک‎های آبکاري شده در صنايع مختلف ازجمله صنايع اتوموبيل سازي، صنايع الکترونيک، صنايع توليد لوازم خانگي و...، گسترش چشمگيري يافته است.

از جمله عواملی که استفاده از پلاستيک در تولید قطعات را امری مقرون به صرفه می‎سازد،  میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

$11.                    آزادي بيشتر در طراحي و انتخاب قطعه

$12.                    وزن کمتر در مقايسه با قطعات از جنس ديگر

$13.                    حذف عمليات دوباره کاري مانند(پرداختکاري سطح)

$14.                    قابليت انعطاف بيشتر در قياس با قطعات مشابه فلزي

$15.                    استحكام فيزيكي قابل قبول و مناسب و مقاوم بودن آن ها در برابر فرسودگي

$16.                    هزينه کمتر

بايد توجه داشت که بسياري از پلاستيک ها قابليت آبکاري دارند اما در عين حال آبکاری پلاستیکها برای آن دسته ازپلاستيک ها استفاده می‎شود که بعد از آبکاري چسبندگي مناسبي بين پوشش و قطعه پلاستيکي بوجود آيد.

پلاستيکهايي که امروزه به طور وسیع آبکاري می‎شوند عبارتند از :
•آلياژ ABS
•پلي سولفون
•نايلون
•پلي استر
•پلي اتراترکتون ( Polyetheretherkeetone )
•پلي پروپيلن
•پلي آريل اتر
•پلي فنيل اکسيد
•تفلون
•پلي اتريميد
در بین این پلاستیکها ABSبا خواصی چون قالب پذیری و انعطاف پذیری خوب، هزينه پائين تولید،چسبندگي بالا، کيفيت ظاهري خوب، پايداري ابعادي و توليد آسان بهترين نوع پلاستيک براي آبکاري مي باشد. این پلاستیک از پلیمریزاسیون سه ماده اکریلو نیتریل، بوتادین و استایرن بدست می آید و دارای وزن مخصوص 1.04 گرم بر سانتیمتر مکعب بوده و رنگ آن کدر است، در دمای 100 درجه سانتیگراد نرم میشود.بوتادین جزء لاستیکی این پلاستیک است که به صورت ذره هایی با قطر کمتر از یک میکرون در شبکه اکریلو نیتریل- استایرن پخش شده است.ذرات لاستیکی مذکور، این ماده را ارتجاعی میکند. این ذرات در تماس با محلولهای شیمیایی خورده میشوند و حفره هایی در پلاستیک ایجاد میکنند که این حفره ها، چسبندگی لایه فلزی آبکاری شده را روی پلاستیک  بهبود می‎بخشند.

روشهای پوشش دهی پلاستیکها:

1-آينه كاري :

ابتدا قطعه را زبر كرده (در سطوح آن خلل و فرج ريز ايجاد كرده ) متعاقبا با كلريد قلع دو ظرفيتي آن را حساس كرده و سپسبا استفاده از پاشيدن دو محلول شيميايي به طور هم زمان بر روي قطعه و در اثر مخلوط شدن دو محلول ، فلز نقره احيا شده و در سطوحقطعه به صورت يك فيلم درخشنده خواهد نشست.

2-استفاده از لاكهاي هدايت کننده:

استفاده از لاك هاي هدايت كننده كه از مخلوط رزين هاي آلكيد و اپوكسي با ذرات ميكروني گرافيت یانقره يا پودر فلزي تهيه میشوند، عليرغم گرانبودن اين لاكها کاربرد این روش بیشتر بر روی قطعاتی است که به لحاظ شیمیایی قابلیت آبکاری را ندارند.

3-پوشش گذاري تحت خلا :

پوشش گذاري تحت خلا نيز كه با فرايندهاي مختلفي صورت مي گيرد، از روشهاي متداول و رايج جهت پوششدهي غير هاديها به ويژه پلاستيك ها میباشد.با استفاده از اين روش،  پوشش هايي با ضخامت يك نانومتر تا يك ميكرون قابل حصول مي باشد. به لحاظ نازكي پوشش داده شده با اينروش در مقايسه با آبكاري قطعه به روش الكتروپليتينگ استفاده از لاكهاي شيميايي قبل و بعد از پوشش دهي به منظور دستيابي به يكسطح با كيفيت بالا و محافظت شده ضروري مي باشد.

4- الکتروپلیتینگ:

این روش متداولترین روش آبکاری پلاستیکهاست و دارای مراحل مختلف پوشش دهی الکترولس و الکترولیتی است. این روش به تفصیل در زیر آورده شده است.

از بين روشهاي فوق، روش پوشش گذاري تحت خلاء و الکتروپلیتینگ بیشترین کاربردها را دارند. در زير به مقايسه این دو روش پرداخته مي شود.

1- در مقايسه با روش پوشش گذاري تحت خلاء روش الكتروپليتينگ به سرمايه گذاري اوليه كمتري نياز دارد.

2- چسبندگي فلز به سطح قطعه در آبكاري به روش الكتروپليتينگ بسيار بهتر از روشهاي تحت خلا بوده و در نتيجه پايداري و دوام پوششداده شده بهتر است.امكان افزايش ضخامت پوشش تا ده ميكرون و بالاتر و به دست آوردن خصوصيات فيزيكي لازم بر روي سطحقطعه وجوددارد در حاليكه پوشش هاي ايجاد شده با روشهاي تحت خلا معمولا زير يك ميكرون است و به همين دليل استفاده از لاكهاي محافظ بعد ازپوشش دهي ضروري مي باشد.

3- براي جلوگيري از خروج نرم كننده ها، مواد فرار و ساير افزودنيها از سطح يك قطعه پلاستيكي در شرايط خلا در بسياري از موارد لازماست يك پوشش پليمري اوليه نيز بر روي قطعه پلاستيكي داده شود كه موجب افزايش هزينه خواهد شد.

4- آبكاري سطوح قطعات پيچيده با روش الكتروپليتينگ راحت تر صورت مي گيرد.

5- در روشهاي تحت خلا به نيروهاي با تخصص بالاتري در مقايسه با روش الكتروپليتينگ نياز مي باشد.

در مقابل در رابطه با برخي موارد، كاربرد روش استفاده از پوشش دهي تحت خلا به آبكاري با روش الكتروپليتينگ برتري دارد كه اهم آن عبارتند از:

1- در اين روش به علت اينكه قطعه در تماس مستقيم با مواد شيميايي قرار نمي گيرد خصوصيات فيزيكي پليمر تغيير نمي يابد.

2- در روش پوشش دهي تحت خلا ، ايجاد پوشش بر روي اكثر پلاستيكها امكان پذير است در حاليكه در روش الكتروپليتينگ پوشش دهيبرروي چند نوع پلاستيك موفق بوده و در برخي موارد به محلولهاي زبرسازي گران قيمت نياز مي باشد.

3- در برخي موارد يك پوشش با ضخامت بسيار كم (زير يك ميكرون كه با لاك محافظت شده باشد ) پاسخ گوي نياز خواهد بود كه در چنين حالتيقيمت تمام شده در مق ايسه با روش الكتروپليتينگ كمتر خواهد بود.

4- معمولا به آماده سازي قطعه از طريق پوشش دهي با لاك و رزينهاي شيميايي بعد از پوشش دهي نياز مي باشد.

5- روش پوشش دهي تحت خلا پساب آلوده كننده محيط زيست نداشته و به تجهيزات تصفيه پساب نيازي ندارد. در اين روش تنها در مرحلهلاك زني (دادن پوشش از رزينهاي شيميايي قبل و بعد از پوشش دهي فلزي ) و در صورت استفاده از روش اسپري كردن لاك و رزين، بايستيبخارات و حلالهاي تبخير شده ضمن كار به وسيله هواكش به خارج از محيط كارگاه منتقل شده و در ارتفاع مناسب رها شوند.

6- به علت اين كه در روشهاي پوشش دهي تحت خلا تجهيزات و دستگاه پوشش دهي خارجي بوده و همچنين مواد و قطعات مصرفي وارداتي هستند ارزبري بيشتر مي باشد. به عنوان مثال فلزي كه براي پوشش دهي مورد استفاده قرار مي گيرد بايد از خلوص بالايي برخوردار باشد.

7-پوشش دهي در روشهاي تحت خلا در يك محيط بسيار تميز بايستي صورت گيرد بطوري كه محيط از ذرات گرد و غبار عاري باشد . بنابراين بهمراتب تميز تر و بهتر ازمحيط آبكاري به روش الكتروپليتينگ مي باشد كه معمولا آلوده به انواع گازه اي سمي و غير سمي بوده ونياز به تهويه دائمي دارد.

9-با توجه به توضيحات فوق روشن است كه هر يك از روشهاي فوق در محدوده كار برد مربوط به خود بهترين كارايي را خواهند داشت ودر مواردكاملا مشابه نيز بايستي انتخاب روش با بررسي معايب و محاسن هر روش صورت گيرد.

روش الکتروپلیتینگ:

با توجه به اينکه پلاستيک ماده اي است که ماهيتا نارسانا مي باشد در ابتدا لازم است که به ماده ای که خاصیت رسانایی را داشته باشد تبدیل شده و سپس آبکاری روی آن انجام گیرد.

اساساَ آبکاری پلاستیکها شامل دو مرحله است:

$11.                    رسانا یا نیمه رسانا کردن قطعه و ایجاد قابلیت هدایت الکتریکی روی سطح آن

$12.                    آبکاری کردن قطعه (نشاندن لایه فلزی روی قطعه) با روش آبکاری الکتریکی

مراحل رسانا کردن یک قطعه پلاستیکی چنین است:

$11.                    چربی گیری

$12.                   اسید شویی یا پیش زبرسازی

$13.                    زبرسازی

$14.                    کروم گیری

$15.                    خنثی سازی

$16.                    اسید گیری

$17.                    حساس سازی

$18.                    شتاب دهی

$19.                    آبکاری شیمیایی بدون برق.

لازم به ذکر است که پس از برخی مراحل باید شست وشوی قطعه با آب به منظور جلوگیری از آلودگی فرایند بعدی توسط محلول فرایند قبل از آن  صورت گیرد. در زیر به تفصیل مراحل بالا ذکر می‎شوند.

1- چربیگیری (چربی زدایی):

وقتی ABSو دیگر پلیمرها از قالب بیرون می آیند دارای الکتریسیته ساکن هستند و اگر در محیط پوشیده نشوند، ذرات گردو غبار هوا را به خود جذب میکنند. این آلودگی و آلودگیهای ناشی از روغن آماده سازی قالب برای تزریق و همچنین آلودگی ناشی از جابجایی،وجود مرحله چربی گیری را ضروری میکند. استفاده از یک ماده چربی گیر باعث افزایش عمر محلول زبرسازی میشود.

2-اسیدشویی (پیش زبرسازی):

برای پیشگیری از انتقال مواد چربی گیر قلیایی به محلول زبرسازی اسیدی و کاهش اسیدیته و عمر مفید آنبهتر است این مرحله قبل از زبرسازی وجود داشته باشد تا ضمن خنثی کردن قلیایی بودن سطح قطعه، آن را برای زبرسازی آماده کند.

 
3-زبرسازی (Etching):

زبر سازی میکروسکپی قطعه و ایجاد خلل و فرج در سطح آن، چسبندگی فلز به پلیمر را افزایش می‎دهد. زبرسازی به دو روش مکانیکی و شیمیایی صورت می گیرد. در روش مکانیکی، از روشهای سند بلاست یا شات بلاست بر روی قطعه در حال دوران استفاده می‎شود و سطح آن را زبر میکنند. البته با توجه به آلودگی زیادی که این روشها برای اپراتور به همراه دارند در حال منسوخ شدن هستند.

روش شیمیای روش بهتر و متداول تری استکه در آن، جزء بوتادین خورده میشود و در عین حال ساختمان اکریلو نیتریل استایرن تخریب نمیگردد و سطح قطعه با خلل و فرج زاویه دار آماده پذیرایی فیلم هادی است.

4-کروم گیری:

در این مرحله اسید کرومیکی که پس از زبر سازی همراه قطعه است، گرفته میشود و هدف از آن، صرفه جویی در مصرف اسیدکرومیک است. پس از کروم گیری شستوشوی قطعه با آب انجام میشود که کاهش قابل توجه اسید کرومیک روی قطعه و افزایش عمرمحلولخنثی سازی را در مرحله بعد به دنبال دارد.

5-خنثی سازی:

هدف از خنثی سازی، حذف آخرین محلول اسید کرومیک روی قطعه است که میتواند محلولهای بعدی را آلوده کند. اسید کرومیک باقیمانده در حفره های کور قطعه یا در محل اتصال آویزها از آبکاری شیمیایی این گونه مکان‎ها جلوگیری می‎کند.

6-اسیدگیری:

پس از خنثی سازی، قطعه باید از محلول خنثی ساز پاک شود.

7-حساس سازی:

این مرحله در حقیقت قلب فرایند به شمار می‎رود. برای آبکاری روی پلاستیک ابتدا باید سطح آن را حساس کرد. این کار معمولا با نشاندن ذره های کوچک پالادیوم روی قطعه صورت میگیرد که این ذرات بعدا کاتالیزوری برای شروع آبکاری خواهند بود.در این مرحله قطعه در محلولی از کلرید قلع و کلرید پالادیوم غوطه ور میشود و پس از گذشت زمان لازم کمپلکسی از قلع و پالادیوم روی سطح قطعه بوجود می آید که در مرحله شتاب دهی نمکهای قلع حذف میشود و تنها فلز پالادیوم روی سطح باقی می‎ماند. محلول حساس سازی باید از نور محافظت شود تا طول عمر آن افزایش یابد. پس از این مرحله نیز شست وشو لازم است.

8-شتاب دهی:

در این مرحله نمکهای قلع و بیشتر هیدروکسید قلع حذف میشوند. این نمکها جزئی از کمپلکس روی سطح قطعه اند که پالادیوم را تا هنگام استفاده حفظ میکند. در این مرحله قلع در محلول حل میشود و فقط فلز پالادیوم در سطح قطعه باقی میماند. این پالادیوم است که مرکز تجمع فلز روکش به‎ شمار می آید. شست وشو در این مرحله همانند شست وشوی قبل از شتاب دهی نمیتواند محلول روی سطح راکاملا بزداید ولی واکنشهای هیدرولیزی سطح قطعه، وجود این مرحله را ضروری میکند.

9-آبکاری شیمیایی (Electroless Plating):

به آبکاری با یک محلول شیمیایی گفته میشود که بدون ایجاد اختلاف پتانسیل الکتریکی صورت میگیرد و قطعه ای را که داخل محلول فرو برده میشود، آبکاری میکند. پلاستیک فعال شده باید با روکش فلزی پوشانده شود تا هادی گردد.ضخامت این پوشش باید حداقل حدود 0.05 تا 0.5 میکرون باشد تا بتواند جریان لازم را برای شروع آبکاری الکترولیتی از خود عبور دهد. این محلولها روکشهای بسیار نازکی بوجود می آورند و تا زمانی که سطح قطعه کاملا پوشانده شود، واکنش ادامه مییابد. محلولهای آبکاری شیمیایی باید هم دربردارنده نمک فلزی باشند و هم یک احیا کننده برای واکنش شیمیایی که بتواند کاتیونها را احیا کند. این کار به یک شروع کننده نیاز دارد که معمولا خود فلز است. در واکنش انجام شده کاتیون فلز مورد نظر احیا میشود و روی قطعه می‎نشیند. وقتی یک پلاستیک فعال شده در چنین محلولی فرو برده میشود، هر ذره پالادیوم، مرکز تجمع فلز (مس یا نیکل) به دور خود می‎شود. جزیره های تشکیل شده از فلز بسرعت به یکدیگر می‌پیوندند و تمام سطح قطعه رامی‎پوشانند. با اتمام آبکاری شیمیایی، قطعه پلاستیکی به قطعه ای با سطح هادی و رسانای جریان برق تبدیل می‌شود و از این مرحله به بعد روش متعارف آبکاری قطعات فلزی قابل استفاده است.

تنها باید نکاتی را که به ماهیت پلاستیکی قطعه برمیگردد، در این موارد رعایت کرد:

$11-                  به علت سبک بودن قطعات پلاستیکی باید از مکانیزمهایی برای قرار دادن قطعه روی آویز کاتد استفاده شود تا اتصال کافی بمنظورعبور جریان برق بهوجود آید.

$12-                  برای قطعات ریز از سبدهای مخصوص استفاده شود.

$13-                  پلیمری برای آبکاری انتخاب شود که در رده پلیمرهای مخصوص آبکاری باشد.

شکل ظاهري قطعه بعد از هر مرحله متفاوت است در مرحله اول داراي يک لايه يکنواخت آب در مرحله دوم کمي تيره در مرحله سومغير يکنواخت بودن سطح قطعه و غير شفاف بودن در مرحله چهارم و پنجم سطحي خرمايي شکل دارد در مرحله ششم به حالت قبل روشنتر و در مرحله هفتم بايد پوشش يکنواخت و کاملي روي قطعه تشکيل شود.

پس از این مرحله قطعه پلاستیکی به یک قطعه با قابلیت هدایت جریان الکتریکی تبدیل شده است و می‌‎توان به راحتی پوشش های الکترولیتی را روی آن اعمال کرد.

پس از خارج کردن قطعه از وان الکترولس معمول‎ترین فرایندی که مورد استفاده قرار می‎گیرد فرایند آبکاری مس اسیدی براق است. این پوشش ضمن اینکه هدایت قطعه را به شکل زیادی بهبود می‎بخشد و امکان سوختن پوشش را در فرایندهای بعدی که ممکن است به واسطه میزان هدایت پایین قطعه باشد، را از بین می‎برد توانایی بالایی در پر کردن حفره ها و ترکها روی سطح پلاستیک دارد که موجب درخشندگی و یکنواختی بیشتر پوششهای بعدی می‎شود.

پس از انجام فرایند مس اسیدی حال قطعه به صورت قطعه فلزی با قابلیت هدایت بالا قابلیت انجام هر نوع فرایند پوشش‎دهی را دارد. معمولترین فرایند پس از مس اسیدی نیکل است. به واسطه اینکه نیکل براق چسبندگی کمتری روی قطعه دارد و همچنین دارای شکل پذیری کمتری نسبت به پوشش نیکل مات است قبل از انجام نیکل براق لازم است که یک پوشش نیکل مات روی قطعه اعمال شود. پس از آن برای بهبود بیشتر چسبندگی نیکل براق به نیکل مات می‎توان یک لایه پوشش نیکل نیمه براق را نیز روی قطعه اعمال کرد و پس از آن پوشش دهی نیکل براق را انجام داد.

پس از مرحله نیکل براق به منظور بهبود کیفیت ظاهری و افزایش طول عمر پوشش معمولا یک لایه پوشش کروم با ضخامت پایین روی قطعه اعمال می‎شود.

پس از انجام فرایند کروم، پوشش کاری قطعه کامل شده و پس از انجام مراحل شستشو و خشک کردن پوشش دهی قطعه به پایان می‎رسسد.

در حال حاضر کرم-نيکل براق متداولترين پوشش آبکاري پلاستيک ها مي باشند. اين پوشش معمولا شامل مس-نيکل و لايه نازکي از کرم مي باشد. عمدتا ضخامت پوشش و مشخصات آن را مي توان در گستره وسيعي تغيير داد و پوشش هايي ايجاد نمودکه بتوانند در شرايط متناسب کاري و عملکرد قطعه نقش مناسبي را داشته باشد.

جداسازی فلز از محلول الکترولیت به کمک انرژی الکتریکی جریان خارجی را الکترولیز مینامند.

الکترولیز به کمک جریان مستقیم صورت میگیرد و الکتریسیته مصرفی به انرژی شیمیایی و گرمایی تبدیل میشود. تبدیل این انرژی در آبکاری الکترولیت را تجزیه و فلز را آزاد میکند و آن را به شکل پوشش روی کاتد یا قطعه متصل به کاتد می نشاند.

شريط عملياتي براي ايجاد پوشش رساناي قطعه پلاستيكي

دوره تخصصی - کاربردی آبکاری پلاستیک

هدف از برگزاری دوره:

استفاده از قطعات پلاستيکي آبکاري شده در صنايع مختلف از جمله صنايع خودروسازي، الکترونيک، لوازم خانگي، قطعات تزئینی و غیره گسترش چشمگيري يافته است. این دوره جهت آموزش عملی این پروسه به صورت کاملا کاربردی تعریف شده است

محتوای دوره:

• شرح آبکاری پلاستیک، کاربردها؛
• معرفی پلاستیک‌های معمول برای آبکاری؛
• آماده سازی قطعات پلاستیکی برای آبکاری؛
• مراحل آبکاری پلاستیک؛
• آشنایی با فرآیند آبکاری الکترولس؛
• معرفی پوشش‌های تکمیلی؛
• عیب‌یابی؛
• آبکاری پلاستیک (به‌صورت عملی)؛
• پرسش و پاسخ.

قابلیت‌های کسب شده پس از طی دوره:

شرکت‌کنندگان پس از طی این دوره، توانایی راه‌اندازی، کنترل و عیب‌یابی وان‌های آبکاری پلاستیک و آماده‌سازی قطعات پلاستیکی برای انجام پوشش‌های تکمیلی و انجام آن به‌عنوان یک شغل را خواهند داشت.

پیش‌نیاز دوره:
گواهینامه دوره آبکاری عمومی یا حداقل 1 سال سابقه کار مرتبط
مدت دوره: یک روزه- 8 ساعت
مدرس: جناب آقای مهندس مقدم

معرفی دوره اموزشی آبکاری پلاستیک

طرح پودمانی 

180 ساعت

جهاد دانشگاهی دانشگاه شریف

برای کسب اطلاعات بیشتر با دفتر انجمن آبکاری تماس بگیرید

44842240